biologia i ochrona przyrody

Rośliny pobierają biogeny z roztworów wodnych zawartych w glebie, pasożyty pobierają z wiązek przewodzących innych roślin, mięsożerne azot i fosfor przez pułapki, nie ma mięsożernych i pasożytniczych kaktusów, podobnie jak inne rośliny ozdobne można uprawiać je w uprawach hydroponicznych. Po raz pierwszy zastosował Rudolf Suhr, niemiecki kaktusiarz przesadził do ziemi kaktusy ukorzenione w węglu drzewnym, wtedy straciły korzenie, wtedy ogrodnik spróbował ukorzenić je w roztworze wodnym, którego przepis znalazł w starej encyklopedii w kruszywie ceglanym i się udało, było to w 1921 r. po 5 latach opisał swoje próby sadzenia kaktusów w roztworze soli mineralnych. Po 10 latach napisano inny artykuł na temat sukcesów tradycyjnych upraw hydroponicznych, w których korzenie zanurzono w pożywce. Zora Kals z uniwersytetu w Zagrzebiu pokazała, że kaktusy lepiej rosną w pożywce niż w glebie. Okazało się, że ich korzenie szybciej rosną. Ważna jest odpowiednia odżywka, której przygotowanie jest trudne, podobnie jak utrzymanie w niej kaktusów. Po drugiej wojnie światowej opracowano uprawę żwirową i torfową. Hydroponika rozwiązuje problem przygotowywania ziemi, ziemia liściowa traci swoje właściwości wskutek rozkładu liści, rozwoju bakterii i grzybów, tak samo obornik, a kaktusy potrzebują określonych nutrientów. W uprawach hydroponicznych substrat nie zmienia swoich właściwości, ma stały skład, można go łatwo dorobić, można także łatwo zmieniać proporcje biogenów, badania w Czechosłowacji pokazały, że ferokaktusy, echinokaktusy, cereusy i siewki dobrze rosną bez ziemi, bujnie kwitną, wydaja nasiona o dużej sile kiełkowania, mają mocne ciernie, delikatne gatunki radzą sobie lepiej niż w ziemi.

Metody upraw hydropnicznych

-wodna, kiedy korzenie zanurzone są w pożywce

-uprawa w kruszywie, rośliny są w trwałym, sterylizowanym substracie, do którego wprowadza się pożywkę, modyfikacja to uprawia w torfie, korzenie są w torfie nasączonym pożywką

-uprawa powietrzna, korzenie zwisają w powietrzu, są zraszane i spryskiwane pożywką

Do kaktusów nadaje się uprawa wodna i w kruszywie. Uprawa wodna polega na napełnieniu pożywką pojemników ze szkła, tworzywa lub ceramiki, są dostępne doniczki hydroponiczne, które zajmują dużo miejsca, więc są dla ludzi mających mało roślin. Małe roślinki można uprawiać w 200 ml szklankach po musztardzie, większe w słoikach po kompotach i przetworach. Kaktusa trzeba umocować tak, by tylko korzenie były zanurzone w pożywce, można użyć korkowych lub styropianowych pokrywek, które utrzymają kaktusa. Przed posadzeniem trzeba przyciąć kaktusowi korzenie, większe roślinki muszą mieć gruszą pokrywkę, w której trzeba wyciąć otwór na korzenie, dla opuncji owalny. Otwór musi być jak najmniejszy by woda nie parowała, byleby korzenie weszły. Pojemnik musi być mętny, nie może być przezroczysty, korzenie rosną w kierunku przeciwnym do światła, dlatego nie może przenikać przez naczynie. Słoiki można przykryć papierem, blachą, tekturą, folią aluminiową, włożyć je do puszek po farbach. Czarne osłony się nagrzewają, aluminiowe mniej. Do substratu sadzimy sadzonki z zawiązkami korzeni (korzeniami oczekującymi), jeśli przesadzamy kaktusy z ziemi, przycinamy im korzenie i przez 4 dni trzymamy w suchym miejscu. Kaktusy umieszczamy w pokrywkach, pokrywki w naczyniu ze środkiem owadobójczym, tak by końce korzeni były zanurzone, u nieukorzenionych roślin środek powinien dotykać szyjki korzeniowej. Gdy powstaną nowe korzonki i osiągną 1 cm zastępujemy wodę pożywką o 2 razy mniejszym stężeniu. Zwykła pożywka to 1 g soli mineralnych na 1 l wody, wyjściowa odzywka ma 0,5 g soli mineralnych na 1 l wody. Po 14 dniach zmieniamy pożywkę na optymalną, gdyby pojawiły się glony to przed napełnieniem pojemnika pożywką trzeba je usunąć. Kiedy korzenie rosną trzeba odlać pożywkę, by korzenie były zanurzone tylko na 2 cm, jeśli woda wyparuje, trzeba czystą wodą uzupełnić jej poziom. Jesienią pożywkę wylewamy, a kaktusy zostawiamy do wiosny w pustym naczyniu, kaktusy z małymi korzonkami mogą zimować w pożywce. Wiosną wlewamy wodę do 2 cm korzeni, dodajemy pół dawki pożywki, w pełni kwitnienia dajemy normalną dawkę. Zaleca się wyjmowanie na chwilę korzeni z pożywki i wkładanie po chwili. Każdy kaktus musi mieć swoje naczynie. Hydroponika pozwala na sprawdzenie jakie stężenie poszczególnych biogenów jest najbardziej optymalne, każdy może zrobić takie doświadczenie stosując różne składy pożywki dla 1 gatunku. Jeśli chcemy przesadzić kaktusa do ziemi, musimy przyciąć korzenie i ukorzenić od nowa w glebie.

Uprawa w kruszywie polega na tym, że substrat to nierozpuszczalne w wodzie, pozbawione biogenów ciało stałe, które utrzymuje korzenie, substrat musi być odporny na kwasy i zasady, nie może reagować z pożywką. Używa się różnych materiałów

Piasek kwarcowy nadaje się do uprawy, pozostałe piaski z innych skał nie, musi być bez domieszek, gruboziarnisty do 4 mm, przed użyciem płuczemy silnym strumieniem wody na sicie, by wypłukać zanieczyszczenia. Na sicie musi być cienka warstwa piasku, płuczemy dokąd woda pod sitem nie będzie czysta. Płuczemy piasek szklany i rzeczny, najbardziej kopalny, potem dokładnie suszymy i trzymamy w suchym miejscu

Kruszywo granitowe i kruszywa innych skał muszą być drobne jak piasek, większe kamyki mieszamy z drobnym piaskiem

Pumeks jest tani, porowaty, odpowiednio dużo waży, używa się odpadów z produkcji pumeksu do nóg, ale nasiąka pożywką, porasta glonami, może wiązać fosfor i żelazo

Kruszywo ceglane to odpad po produkcji cegieł, można go zrobić ze starych cegieł i dachówek, potrzeba rozkruszyć je młotkiem i przecedzić przez sito o oczkach 6 mm, tu optymalna średnica to 6 mm, trzeba wypłukać pył, który szkodzi korzeniom, robimy to na sicie o drobnych oczkach, bo pył przylega do kruszywa. Cegły robi się z gliny, maja dużo kaoliny, 3-15% wapnia, tlenki żelaza, im bardziej czerwone, tym więcej tlenków żelaza Świeżo palone cegły mają CaO, który w wodzie daje Ca(OH)2, który daje odczyn zasadowy, jeśli jest mało wapnia w cegle szybko jest zneutralizowany W uprawach kruszywo ceglane dobrze się sprawdza

kruszywo szamotowe z glinki szamotowej ma podobne właściwości do kruszywa ceglanego, ma taka samą ziarnistość, nadaje się do kaktusów

Lawa nadaje się dla kaktusów nie znoszących wapnia, nadaje się tylko łatwo krusząca się, większe sito daje odpowiednie kamyczki, drobne pozbywa się pyłu

Erdbrand to przepalona glina z kopalni odkrywkowych węgla brunatnego, powstaje przy ich spalaniu, jest czerwona, krucha, odpowiednie ziarna to 6 mm, większe trzeba wymieszać z drobnym piaskiem, ma mało wapnia lub go nie ma, reszta składu przypomina cegłę, powstawała w północnych Czechach nie wiem czy jeszcze jest

Żużel i koks żużel powstaje jako odpad ze spalania węgla w hutach i elektrowniach, zalega na hałdach obok kopalni, jest łatwo dostępny, trzeba go przesypać przez sito, koks ma podobne właściwości, żeby je przygotować, przez kilka miesięcy muszą leżeć na wolnym powietrzu i deszczu rozłożone cienką warstwą, to wypłucze niepożądane substancje

Węgiel drzewny zbadał go Rudolf Suhr, polecany jest dla gatunków z wrażliwymi korzeniami, dzisiaj jest wykorzystywany głównie do celów medycznych

Perlit lekki, porowaty materiał, daje dobre wyniki, jest lżejszy od wody, więc trzeba go przykryć warstwą 1 cm kamyków lub grubego piasku, na dno również można dać kamyki dla drenażu

Keramzyt jest porowatym materiałem budowlanym zrobionym z kulek różnej wielkości, najlepsze są ziarna o 6 mm średnicy

Bialaston to czarne pałeczki z PCV, zbijają korzenie, więc nie nadają się dla kaktusów

Torf jest organiczny, silnie kwaśny, podobny składem do próchniczej ziemi, jest lekki, tani, łatwo dostępny

Idealny substrat dla kaktusów musi dobrze chłonąć substrat, ale łatwo oddawać nutrienty, musi łatwo się odnawiać, musi być lekki, nie może pływać po wodzie, musi być tani, piasek kwarcowy jest tani, dzisiaj łatwo dostępny, ale przezroczysty, co ułatwia rozwój glonom, koks i żużel trzeba kilka miesięcy werandować i wysiać odpowiednie ziarna. Kruszywo ceglane i szamotowe są ciężkie, trudno dostępne, szczególnie dzisiaj, kiedy ceglarnii coraz mniej. Perlit i polistyren są lekkie, przy podlewaniu podnoszą się i wypłukują Pumeks jest lekki, trudno dostępny Dzisiaj keramzyt łatwo kupić, jest najlepszy. Dalej są pumeks, kruszywo granitowe, ceglane, szamotowe, żużel, koks, piasek. Wszystkie można łączyć. Najlepsze połączenia to kruszywo ceglane z grubszym piaskiem, kruszywo granitowe z piaskiem, piasek z keramzytem do tego można dodać 10-15% torfu, który zmienia właściwości substratu. Im mniejszy kaktus tym muszą być mniejsze ziarna substratu, ziarna do wysiewu nasion nie mogą przekraczać 3 mm, nasionka i małe siewki zawsze potrzebują dodatku torfu, roślinki ok 4 cm sadzimy do 4 mm granulatu bez torfu, ponad 5 cm kaktusy sadzimy do granulatu 6 mm.

Do uprawy w kruszywie potrzeba doniczki plastikowej, metalowej, z innego nieporowatego materiału, wypalona glina się nie nadaje. Pojemnik ma być niski i mały, musi mieć odpływy, na które kładziemy skorupki. Można dać pojemniki głębokie na 10 cm i głębsze, maja otwory 2-3 cm nad dnem w ściankach, na dnie układamy grubszą warstwę substratu i większej ziarnistości, na niej kładziemy 6 cm substratu normalnej ziarnistości, tam sadzimy kaktusy, wlewamy roztwór aż zacznie wypływać bocznymi otworami, substrat podciągnie się do korzeni. Taka metoda jest wtedy, kiedy możemy podgrzać substrat od dołu, inaczej spadek temperatury zatrzyma rozwój kaktusów, delikatniejsze gatunki stracą korzenie. Lepsze są niskie, płytkie pojemniki częściej podlewane, substrat nasiąknie pożywką siewki potrzebują naczynia o 4 cm głębokości, rośliny o średnicy ponad 4 cm potrzebują 5-6 cm głębokości naczynia, głęboko ukorzeniające się kaktusy jak cereusy potrzebują głębszego naczynia, ponad 18 głębokości potrzebują duże gatunki, mamilarie, echinocereusy, płytko ukorzeniające się potrzebują 7 cm głębokości. Szerokie pojemniki muszą mieć więcej odpływów, głównie na brzegach dna. Rośliny sadzimy do całkiem suchego substratu, jedną ręką trzymamy kaktusa, drugą sypiemy substrat na korzenie, trzeba je dobrze otoczyć substratem, nie może być wolnych przestrzeni, potem uderzamy pojemnikiem, by substrat się ułożył. Sadząc kilka kaktusów układamy substrat, by utworzył ukośna warstwę, kładziemy na nie kaktusy, przysypujemy ją, tworzymy następny skos, układamy kolejne kaktusy, zasypujemy korzenie, do posadzenia wszystkich. Jeśli kaktusy zajmują większą część naczynia, kładziemy w nim 3-4 doniczki do góry dnem, wtedy łatwiej schnąć substratowi, u kaktusów, których korzenie łatwo gniją trzeba chronić przed wilgocią szyjkę korzeniową i dół pędu, wtedy do substratu kładziemy dolną część korzeni, do pojemnika sypiemy 1/3-0,5 rzecznych kamyków, z których woda spływa zostawiając suchymi wrażliwe części.

Jeśli przesadzamy kwiaty z ziemi, usuwamy ją z korzeni, ale nie musimy oczyszczać ich do końca, wystarczy dokładnie oczyścić szyjkę korzeniową, sadzenie z kruszywa do ziemi też odbywa się na zasadzie zwykłego przesadzenia.

Do substratów mineralnych można przesadzać kaktusy i w czasie wegetacji i spoczynku, w czasie spoczynku sadzimy zawsze do suchego i sterylnego materiału, przez 2 dni nie podlewamy, by korzenie się zagoiły, w razie uszkodzenia większych korzeni nie podlewamy przez tydzień, sadząc w czasie wegetacji substrat lekko przesuszamy, potem sadzimy jak wyżej. Odcinki pędów i kaktusy bez korzeni sadzimy dopiero gdy pojawią się zawiązki korzeni, wtedy sadzimy głębiej.

Pożywki do substratu i bez substratu muszą mieć wszystkie potrzebne składniki we właściwym stężeniu, musi być azot, fosfor, potas, wapń, mniej żelaza, węgiel pobierają z CO2, pożywka musi mieć też mikroelementy, witaminę B1, regulatory wzrostu, czasem wyciąg z gleby. Każdy może zrobić pożywkę na bazie deszczówki lub wody destylowanej, używamy wody przegotowanej. Główne przepisy to Knopa 10000 g (1l) wody, 1 g Ca(NO3)2, 0,25 g MgSO4, 0,25 KH2PO4, 0,25 KNO3, 0,05 FeSO4 i przepis Van der Krona 10000 g (1l) wody, 0,50 g KNO3, 0,50 g CaSO4, 0,50 g MagSO4, 0,25 g Ca3(PO4)2, 0,25 g Fe3(PO4)2. Do pożywek dodaje się roztwór mikroelementów wg Hoaglanda woda 18 l, LiCl 0,5 g, SnCl2 0,5 g, KJ 0,5 g, KBr 0,5 g, CuSO4 1 g, ZnSO4 1g, Co(NO3)2 1 g, TiO2 1 g, al2(SO4)3 1g, NiSO4 1 g, MnCl2 7 g, H3BO3 11g. Na 1 l pożywki dajemy 1ml mieszanki mikroelementów, można rozpuścić je w 1 l wody i 1 ml roztworu wodnego dać do 18 l makroelementów. Dzisiaj jest wiele mieszanek biogenowych dla kaktusów dostępnych w sklepach ogrodniczych, kaktusy potrzebują dużo azotu. Do przyswojenia biogenów potrzeba witaminy B1 25 mg na 25 l pożywki. Pierwszymi nawozami była ziemia z odleżanego obornika. Dobrym nawozem jest Herbapon, ale raczej niedostępny w Polsce.

Woda do upraw w kruszywie musi być miękka, przegotowana, najlepsza jest deszczówka, kranówka ma za dużo węglanu wapnia, który osadza się na substracie, twardość wody dla kaktusów nie może przekroczyć 6 stopni dH, wodę można odwapnić roztworem kwasu siarkowego, powstaje wtedy siarczan wapnia, 1 ml stężonego kwasu dodajemy do 100 l wody obniży twardość o 1 stopień dH, lepiej odwapnić wodę kwasem szczawiowym – 45 g kryształków rozpuszczamy w 1 l wody, 5 ml roztworu dodajemy do 10 l wody, twardość spadnie o 1 stopień. Optymalna woda do podlewania to 4 stopnie dH, tyle wapnia one potrzebują, pH wody to 5-6, pokaże to papierek wskaźnikowy. Zmieniamy pH przez dodawanie kwasu po kropelce za każdym razem mierząc pH, gdy uzyskamy odpowiednie czekamy z podlaniem 24 godziny. Kaktusy w kruszywie podlewamy odzywką, tak jak ziemne uprawy wodą. Każdy kaktus osobno konewka bez sita, przy użyciu sitka trzeba spłukać osad z kaktusa czystą wodą, małą liczbę roślin można podlać od domu, wkładamy naczynie do miski, wlewamy do niej pożywkę lub wodę z pożywką, substrat nasiąknie od dołu, zamiast miski można użyć owiniętej folią drewnianej skrzynki, pojemnik na doniczki i korytka musi być płaski, ustawiony poziomo. Podlewanie od dołu jest wygodne, nie spłukuje włosków z kaktusa, nie usuwa wosku. Podlewając od dołu do pojemnika z pożywką wkładamy doniczki o jednej objętości, inaczej małe pojemniki dostałyby za mało wody, duże za dużo. Duże kaktusy podlewamy same. Wiosną w uprawie w kruszywie i wodnej najpierw podlewamy czystą gorącą wodą, by spłukać z nich kurz. Temperatura wody musi być taka, by wytrzymać w niej rękę. Pierwszy raz podlewamy w ciepły słoneczny dzień. Po pierwszym podlaniu substrat musi być lekko wilgotny. W czasie warunków do pełnej wegetacji podlewamy wodą normalnie od dołu. Na 1 m2 potrzeba 15 l wody. Wodę trzymamy w misach godzinę, nadmiar usuwamy gumową rurką, potem przez 14 dni nie trzeba podlewać. Substrat długo utrzymuje wodę, kiedy wyschnie znów podlewamy od dołem, używamy samej wody, można, ale nie trzeba dodać witaminy B1 lub regulatorów wzrostu. Pożywkę używamy dopiero, gdy wegetacja ruszy pełną parą, zwykle na początku maja. Nawadniamy pożywka od dołu. Pierwsza dawka ma być rozcieńczona. W upały wodę z pożywką lub sama wodę zostawiamy w podstawce na 2-3 dni. Po odparowaniu wody zostanie osad z pożywki, dlatego potem podlewamy samą wodą, by ich nie przenawozić. Podlewamy w czasie ciepłej pogody, najczęściej samą wodą, im cieplej tym częściej. Latem częściej niż wiosną i jesienią, w słoneczne dni częściej niż w pochmurne, kaktusy na południowym oknie i balkonie więcej niż na pozostałych stanowiskach, na blokowisku częściej niż w pobliżu zbiorników wodnych i lasów. Kiedy substrat szybko schnie podlewamy nim co 12-3 podlewanie, resztę razy podlewamy wodą, pożywkę dajemy od maja do sierpnia 5 razy w roku, w połowie września podlewamy roztworem, który ma tylko sole fosforu i potasu. Można użyć roztworu kwaśnego fosforanu potasowego (1 g na 1 l wody). Najczęściej samą wodą. Rośliny uprawiane na kruszywie mają większe korzenie niż te w samej pożywce.

Z czasem substrat pokryją kryształki pożywki, bo rośliny nie pobierają wszystkiego, wtedy trzeba go przepłukać, najlepiej pozostawić kaktusy w pojemnikach z substratem na łagodnym letnim deszczu, zwykle wystarczy 2 razy w sezonie. Taki deszcz pobudza też wzrost włośników, po przepłukaniu podlewamy kaktusy pożywką, rośliną słabo kwitnącym częściej wymieniamy substrat, na przełomie września i października nie podlewamy, do zimy substrat przeschnie, jesienią wolno schnie. Zimujemy kaktusy w suchym substracie.

Trwałych substratów można używać drugi raz, po przesadzeniu substrat zbieramy, dezynfekujemy go z glonów i bakterii, wypłukujemy resztki pożywki, korzeni, ziemi. Płuczemy małe ilości kruszywa pod wodą, potem parzymy go wrzątkiem celem dezynfekcji, wkładamy substrat do starego naczynia wlewamy 3 cm wody, gotujemy na ogniu, po wygotowaniu wody suszymy kruszywo i można sadzić nowe kaktusy. Regenerujemy kruszywo ceglane, perlik, keramzyt, piasek lepiej kupić nowy, żużel i koks nie regenerują się, trzeba dawać nowe, brak wypłukania i regeneracji pogarsza rozwój korzeni i grozi infekcjami.

Uprawa w torfie to uprawa w materiale pomiędzy ziemią a kruszywem, wg książki torf nie ma substancji odżywczych dlatego można go mieszać z innymi pożywkami, zależy jaki torf,torf pozyskiwany z torfowisk w celach ogrodniczych ma komplet biogenów, witaminy, fitohormony, za to ma niewiele patogenów i szkodników. W miarę uprawy torf zmienia swoje właściwości w tym pH. Ariokaktusy, astrofyty i inne wrażliwe gatunki nie poradzą sobie w torfie. Pospolite gatunki dostępne z sklepach poradzą sobie w torfie i torfie z piaskiem. Torf w belach spulchniamy, usuwamy kawałki drewna, grubsze części i inne domieszki, przesiewamy przez sito, by pozbyć się pyłu, do włóknistej. Pulchnej masy dodajemy piasek, perlit lub kruszywo ceglane w stosunku 2:1, całość mieszamy i sadzimy do lekko wilgotnej mieszanki, na dno doniczki dajemy drenaż, pojemnik musi być z nieporowatego materiału. Torf łatwo nasiąka wodą, więc najlepiej podlewać od dołu do podstawki, wolno schnie więc można podlewać rzadziej, podlewamy miękką wodą, nawet zakwaszonaa woda nie uchroni torfu przed zasadowieniem, przepłukiwanie dalej wypłukuje kwasy, dlatego kwiaty trzeba często przesadzać, młode roślinki i tak przesadzamy często, więc torf jest najlepszy dla młodych roślin. Torf i substrat torfowy są tanie i dostępne. Przed grzybicami chronią fungicydy. Do torfu nadają się popularne gatunki, siewki i szczepione okazy dajemy do mniejszych doniczek, w których dobrze rosną, co ważne dla sprzedawców, wtedy sprzedaje się doniczki z kaktusami w torfie razem z korzeniami.

Oprócz kaktusów odpoczywających zimą są gatunki zimujące, to głównie opuncje z USA rosnące w przyrodzie u podnóża Gór Skalistych do południowej Kanady, najodporniejsze są Opuntia humifosa (O. rafinesquei), O. camanchica, O. rhotantha, O. fragilis, które mają wiele różnorodnych odmian. Są opuncje rosnące w ogrodach, wytrzymują łagodne zimy, podczas ostrych przemarzają. Zimotrwałe opuncje to nisko rozgałęzione krzaki. Są płaskie i okrągłe lub jak u O. fragilis kuliste człony kurczące się jesienią, dzięki temu może przeżyć nasze zimy, najlepiej rośnie na południowych, słonecznych, suchych zboczach. W suchszych i cieplejszych rejonach (na zachodzie kraju) można uprawiać w ogrodzie Coryphantha vivipara, C. neomexicana, C. arizonica, Echinocereus coccineus, E. viridiflorus, Neobesseya misouriensis, Maihuenia poeppigii, południowoamerykańskie kaktusy nie przeżyją naszych długich i mroźnych zim. Do uprawy zimotrwałych kaktusów ziemie trzeba przygotować, głównie dla kulistych kaktusów, ziemia ma być przepuszczalna bez zastojów wody, czyli kałuż, nie może przeważać azot, do ziemi trzeba dodać popiołu z węgla brunatnego i duża dawkę nawozu fosforowego, by ziemia dostała potas i fosfor, wiosną i latem odchwaszczamy grządki, nic jednak nie chroni przed cierniami opuncji, podczas silnego zachwaszczenia trzeba wykopać kaktusy, wypielić ziemię i posadzić je od nowa, stosując herbicydy trzeba sprawdzić czy nie zaszkodzą opuncji na poletku kontrolnym z kilkoma kaktusami. Innym mrozoodpornym kaktusom szkodzi zamarzanie i rozmarzanie gleby na przedwiośniu i późna jesienią, trudno im znieść deszcz ze śniegiem. Oreocereus celsianus i O. trollii znoszą kilkustopniowe mrozy, ale przemarzają w 0 st. C kiedy pada deszcz ze śniegiem. Dlatego już końcem września trzeba przykryć je nakryciem z folii, które ochroni glebę przed przemoknięciem w czasie deszczu i poprawi koniec wegetacji. Podczas mrozów trzeba je przykryć dodatkowo grubą warstwą papieru, co zapobiegnie przed przemarzaniem roślin, a ziemię przed wczesnym tajeniem w czasie odwilży, kiedy w cieplejszych rejonach ziemia taje pod przykryciem, trzeba je unieść, by woda wyparowała. W ten sposób można uprawiać gatunki Opuntia imbricata, O. arborescens, O. hysstricina, O. phaeacantha, Echinocereus mojavensis, E. oklahomensis, E. fendleri, Sclerocactus whipp;ei, S. polyancistrus, Echinomastus jonsonii, Pediocactus simpsonii,Toumeya papyra cantha, Utahia sileri i południowoamerykańskie Tephrocactus corrugatus, T. pentlandii, T. andicolus i inne. Jeśli na czas zimy wyjmujemy kaktusy z ziemi i trzymamy w chłodnym moejscu, np. nieogrzewanym pokoju, w inspekcie, szklarni, na werandzie, można uprawiać więcej gatunków, mieszkańcy miast mogą je trzymać w domku letniskowym lub na działce. Po wojnie ukazały się artykuły piszące, że wiele kaktusów przeżywa zimy w nieogrzewanych szklarniach lub pomieszczeniach bez szyb. Nowe badania można prowadzić w domkach letniskowych położonych na południowych zboczach. Większość zimotrwałych gatunków pochodzi z Ameryki Północnej, A. V. Fric przywiózł południowoamerykańskie wysokogórskie gatunki do dawnej Czechosłowacji im posadził je na skałkach zwanych andina nie przeżyły zimy. Zimotrwałość można zwiększyć szczepiąc wrażliwsze gatunki na zimotrwałych opuncjach np. O fragilis, która ma jajowate człony, zrazy umieszczamy lekko z boku.

Na podstawie książki Kaktusy Zdeneka Fleischera i dr. Bohumila Schutza, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1978

Kaktusy żyją w różnych środowiskach, dlatego potrzebują różnych warunków uprawy, jednak trudno jest odtworzyć takie warunki jakie są w naturze. Kaktusy szybciej rosną tam gdzie więcej opadów, ich wzrost i sezon wegetacyjny trwa tyle co pora wilgotna, ale są długowieczne, w porze nie rosną, niektóre chowają się pod ziemię jak cileorebutie, Copiapoa hypogaea i Gymnocactus subteraneus, jednak okresowa susza to wspólny element środowiska kaktusów. Kaktusy maja żebra o brodawki oraz miękisz wodny, który napełnia się wodą, żebra oddalają się od siebie, zwiększa się pojemność kaktusa, nierówności i włoski rozpraszają promienie słoneczne. Uprawne kaktusy są naziemne i epifityczne, naziemne rosną w ziemi mają ciernie, areole, mięsiste pędy, czasem włosy, epifity rosną w koronach drzew, korzenie przyczepiają się do załamań kory, pobierają nutrienty z nagromadzonej tam próchnicy, żyją w wilgotnych puszczach. Mają jasnozielone cienkie, rozszerzone lub wydłużone pędy, ich korzenie są na całej długości rośliny, zwisające pobierają wodę z rosy. Naziemne maja wszystkie cechy sukulentyzmu, żyją w suchych miejscach. To typowe kaktusy odpoczywające w czasie suszy i kwitnące i rosnące w porze mokrej. Tak jak nasze drzewa i krzewy kaktusy naziemne potrzebują czasu spoczynku, podczas uprawy trzeba im go zapewnić. U nas kaktusy dłużej kwitną niż u siebie, co nie jest sprzeczne z ich fizjologią, tak jak nasze drzewa odpoczywają do końca grudnia, potem przechodzą w spoczynek indukowany środowiskiem do marca, tak samo kaktusy mogłyby u siebie dłużej kwitnąć.

Kaktusy uprawiane pochodzą z tropikalnych stref klimatycznych, pobudzając ich spoczynek wiosną trzymamy je w nagrzanym, jasnym pokoju, zimą niskie temperatury mogą dać im czas spoczynku, ale rośliny dnia krótkiego kwitną wtedy, gdy długość dnia nie przekracza 12 godzin. Kaktusom z miejsc bliżej równika trzeba zapewnić ciepło i światło zimą, wystarczy piecyk grzejnik i żarówka. Często na przełomie lipca i sierpnia w czasie upałów kaktusy myślą, że są u siebie i przechodzą drugi okres spoczynku, pierwszy mają zimą. Letni spoczynek najczęściej jest u gatunków wysokogórskich i chilijskich.

Obok kaktusów mrozoodpornych i wrażliwych są mrozolubne, które znoszą niewielkie mrozy, właściwie tylko kaktusy kanadyjskie i wysokogórskie mogą cały rok być w ogrodzie i na balkonie, reszta od jesieni do 15 maja idzie do domu. Z kaktusów na zewnątrz lepiej im jest w ziemi lub w doniczce wkopanej do gruntu. Zimolubne mogłyby przeżyć silniejsze mrozy, gdyby nie jesienne słoty, muszą być w suchym środowisku, odwodnić się przed zimą i być w suchym powietrzu. Zimolubne gatunki to Mammilopsis, Echinocereus, Lobivia, Rebutia, Tephrocactus, mamilarie, Toumeya, Utahia, Pediocactus, z tych rodzajów niektóre gatunki, ale wszystkie koryfanty. Zimowe słońce i wzrost temperatur ponad 12 stopni zwiększa zdolność zakwitnienia.

Kaktusy ciepłolubne z tropików odpoczywają w temperaturach 12-18 st. są tu gatunki z rodzajów Pilosocereus, Cephalocereus, melokaktusy, dyskokaktusy i inne. Graniczna temperatura to 12 st, w której mogą zimować zimno i ciepłolubne kaktusy oraz pośrednie gatunki. Kupując kaktusa trzeba wiedzieć, z której strefy klimatycznej pochodzi.

Kaktusy naziemne od wiosny do jesieni potrzebują dużo słońca, najlepiej, żeby nawet okresowo nic ich nie ocieniało, najlepiej by słońce operowało przez cały dzień, co nie jest możliwe, najlepsza lokalizacja południowo-wschodnia. Na północnych wschodzie i zachodzie uchowa się niewiele gatunków. Dużo ciepła i światła mają między ramami okiennymi w starym budownictwie. Jeśli chodzi o dostęp promieni słonecznych i nieba lepiej im na zewnętrznym parapecie, a najlepiej na dachu. Na zewnątrz bez osłony poradzą sobie Echinopsis, Chamaecereus silvestris, niektóre trichocereusy, mamilarie i opuncje, inne potrzebują szklarenki. Szklarenkę można zrobić usuwając ze skrzyneczki wieczko i ściankę, zastępując je szkłem lub naciągniętą na drewnianą ramkę folią np. z torebek, taką szklarenkę trzeba dobrze przymocować. Lepsza szklarenka z metalowych stelaży z drewnianym dnem i przednią ścianką ze szkła lub folii i zdejmowaną górą, która umożliwi otwieranie i szklarenki. Na tarasie i balkonie można zrobić szklarenki przypominające akwarium z drewnianą podstawą. Można je mocować na barierce, ścianie i podłodze. Zasada jest taka, że szklarenki na zewnątrz muszą mieć przednią ściankę wysoką na 10-12 cm, tylną o tyle wyższą, by sufit miał łagodny spadek. Im niższy sufit tym lepiej rosną. W ogródku można zbudować inspekt byleby szkło było blisko kaktusów, jeśli ogród jest zacieniony budujemy inspekt na wzniesieniu, by był dostęp słońca, najlepiej metr nad drzewkami. Inspekt można umieścić na dachu garażu, szopy i w innych płaskich miejscach. Dla oświetlenia ma znaczenie zapylenie np. z fabryk, wysokość nad poziomem morza, położenie wysoko nad poziomem morza i w czystym powietrzu powoduje, że kaktusy maja silniejsze ciernie.

Można zbudować własną szklarnię, może mieć dach pulpitowy, tylko w miejscu gdzie można zrobić dwuspadowego lub siodłowy. Najlepsze jest szkło surowe, nieprzezroczyste. Takie lepiej przewodzi ciepło i daje słabsze cienie. Dobrze, żeby dach był zdejmowany, na szklarnię można przerobić strych zamieniając część dachu na szkło, wtedy trzeba odizolować podłogę od wilgoci. Wszystkie szklarnie, inspekty i szklarenki muszą być wietrzone, dlatego potrzeba okien na 1/3 ścianek szklarni.

W zimę trzeba zapewnić im odpoczynek, zbyt ciepło spowoduje wzrost kaktusa nawet bez podlewania, rosnący kaktus zużywa wodę i nutrienty, bez słońca rosłyby w szpic, byłyby blade i bez cierni. Zimolubne zijemy w nieogrzewanym pomieszczeniu bez mrozu, można wyjąć je z ziemi, owinąć folią i przechowywać w piwnicy lub nieogrzanym strychu w skrzynkach na owoce. W piwnicy trzymamy z daleka od ziemniaków, w innym pomieszczeniu, które co roku wapnujemy. Piwnica musi być sucha, inaczej grzyby zaatakują roślinki. Można zostawić je w zimowej szklarence. Bardziej odporne poradzą sobie pomiędzy oknami, trzeba im zrobić półeczki o szerokości odległości między oknami i ustawić na nich piętrowo doniczki, otwieramy wewnętrzne okno, a w silne mrozy wnosimy je domu. Ciepłolubne trzymamy w doniczkach na oknie.

Zimowa szklarnia dla zimolubnych musi być dogrzewana grzejniczkiem, piecykiem, na duże mrozy przykrywana matami i deskami, większość hodowców na przełomie listopada i grudnia wnosi kaktusy do domu, a wynosi pod koniec lutego. Przy dużych hodowlach dobrze zainstalować c. o. w szklarni lub podłączyć do domowego, ale w domach nocą słabiej się pali, więc trzeba je dogrzewać. Piecyki przydadzą się wiosną, kiedy domów się nie ogrzewa, a kaktusy już rosną, obecnie z powodu zmian klimatu domy ogrzewa się przez 10 miesięcy w roku, więc taka szklarnia jest ogrzewana od września do czerwca. Można do szklarni i domu dać piecyk opalany brykietami, który w zamkniętym pomieszczeniu utrzymuje ciepło przez 10 godzin. Obłożenie piecyka 2 warstwami cegieł daje lepsze rozprowadzenie ciepła i poprowadzenie długiej rury do komina dodatkowo nagrzewa pokój. Izolujemy szklarnie poprzez podwójne okna, przykrycie ścianek folią. Mniejsze uprawy mogą zimować w głębszych od letnich szklarenkach, te pod wodoszczelną podłogą mają spirale grzewcze, od góry ma 2 szkła, górne ma 5 mm grubości, od dołu jest izolowana styropianem. Trzeba zaopatrzyć ją w termostat.

W najprostszych uprawach wystarczy ziemia dla kaktusów ze sklepu ogrodniczego lub torf z piaskiem, bardziej zaawansowane uprawy potrzebują odpowiedniej ziemi. Każdy kaktus potrzebuje w glebie azotu, fosforu, potasu, wapnia, węgiel, wodór i tlen są w powietrzu i wodzie. Większość kaktusów lubi pH 6. krytyczna wartość to pH 8, przy której przestają się rozwijać. Ważne są bakterie glebowe, które rozkładają materię organiczną do przyswajalnych dla roślin form, właściwości fizyczne, czyli jak duże są cząsteczki gleby, za małe sklejają się, tworząc nieprzepuszczalną warstwę, gleba jest ciężka, zbyt duże są luźne, gleba jest lekka, jest przepuszczalna, przewiewna, przeważa w niej piasek. Ziemia dla kaktusów musi być przepuszczalna, przewiewna, zasobna w próchnicę, odpowiednie warunki można uzyskać łącząc kilka rodzajów gleb

ziemia torfowa powstaje wskutek murszenia torfowców bez dostępu powietrza, jest kwaśna, przewiewna, dobrze wiąże wodę, ma niewiele nutrientów

ziemia liściowa powstaje z rozkładu liści, najcenniejsza z wapiennych buczyn, jest obojętna, właściwości ziemi liściowej różnią się zależnie od rodzaju liści, ziemia z dębów i kasztanowców kwaśna, dobra ziemi musi być kompostowana minimum 2 lata, kilkakrotnie przerzucana, czyli przerób pryzmy kompostowej musi być

Kompost ze ściółki leśnej ma głównie igliwie sosen i świerków, pod świeżym igliwiem jest rozłożone, grabimy je na stos, trzymamy w ogrodzie, przerzucamy kilka razy, jest kwaśna, dobrze spulchnia, dodajemy go do zasadowej gleby, zastępuje torf

Ziemia gnojowa powstaje z przekompostowanego nawozu zwierzęcego, najlepsza z bydlęcego obornika, im starsza tym lepsza, powinna być jednolicie czarna bez części obornika lub słomy, jest obojętna lub lekko zasadowa, ma też hormony

Ziemia darniowa powstaje z przekompostowanej darni, jest cięższa od poprzednich, o właściwościach decyduje rodzaj gleby, na glebach lessowych powstaje ziemia z wapniem, przy kompostowaniu przekłada się darń obornikiem, dodaje się tę ziemię do gleb zbyt próchniczych

Piasek poprawia wartość ziemi, jego właściwości zależą od składu, niektóre piaski mają glinę, by ją wypłukać trzeba przepłukać piasek

kruszywo ceglane poprawia jakość ziemi, piasku i kruszywa dodajemy kaktusom 1/3 ilości, niektóre gatunki potrzebują 90%, kruszywo jest zasadowe, wrażliwsze gatunki potrzebują kruszywa granitowego

Podstawowa mieszanka dla kaktusów to 2-3 części torfu lub kompostu ze ściółki leśnej, 1,5 części piasku, 1,5 części kruszywa ceglanego, 2 części ziemi gnojowej, 1 część ziemi darniowej, można zwiększać lub zmniejszać ilość poszczególnych składników, Echinopsis, Aporocactus i Epiphyllum potrzebują mniej kruszywa ceglanego i piasku, więcej ziemi gnojowej, cereusy więcej liściowej, a mamilarie mniej torfu, więcej darniowej i żwiru ceglanego, kaktusy o delikatnych korzeniach muszą mieć 10-20% próchnicy, resztę piasku i kruszywa mineralnego. Ferocactus i Echinofossulocactus lubią mieszanki z dużą ilością kwaśnej próchnicy, których nie znoszą astropfyty, one lubią ziemię darniową z gleb lessowych z 70% piasku i kruszywa, trzeba do wody przy podlewać dodawać wieloskładnikowy nawóz mineralny. Astrofyty potrzebują obojętnej lub lekko zasadowej ziemi i wapnia, kiedy używamy innej ziemi trzeba dać 1g/l szlamowanej kredy, mielonego wapienia lub gipsu. Telokaktus i koryfanta potrzebują połowy mieszanki podstawowej i mieszanki dla astrofytów. W inspekcie sadzimy je do ziemi, w szklarni, na działce i gdzie indziej do doniczek, mis, skrzynek. W glinianych doniczkach ziemia często wysycha, trzeba częściej podlewać roślinki, przez pory w doniczce woda paruje schładzając korzenie, woda idzie do ścianek, za wodą idą nutrienty, korzenie wyciągają się za wodą tworząc przy ściankach filcowatą masę, woda z kranu zwiększa zasadowość, trzeba ją przegotować, a uniknąć parowania można wkopując doniczki do ziemi. Warto stosować nieporowate doniczki, dawniej używano metalowych, dziś plastikowych, wystarczy układać je tak, by nie nagrzewały się od słońca, doniczki są lekkie, niełamliwe, mają cienkie ścianki dzięki czemu na tej samej powierzchni wejdzie ich 10 razy więcej niż glinianych.

Gliniane skrzynki są ciężkie i kruche, drewniane nietrwałe i podatne na grzyby, w latach 20 XXI w glinę i drewno preparuje się w ten sposób, że są trwalsze od plastiku, który się kruszy i łamie, a nawet surowe deski wytrzymują znacznie dłużej i większe ciężary. Można użyć blachy cynkowej, ocynkowanej i aluminiowej, muszą być głębokie na 5-7 cm, pozostałe wymiary zależą od kaktusa, w każdym narożniku muszą mieć otwory odpływowe o min 6 mm,

Lepsze są małe doniczki, kuliste kaktusy potrzebują trochę większych od siebie, kolumnowe muszą mieć takie doniczki, by korzenie się rozłożyły.

Kaktusy przesadzamy na wiosnę, mniejsze sadzimy razem do skrzynek, większe pojedynczo do doniczek lub szerokich, okrągłych, niskich misek, w inspekcie do ziemi, skąd jesienią wyjmujemy i układamy w skrzynkach. Uprawa w ziemi ma wady, pleśń rozprzestrzenia się po całej uprawie, żeby przenieść kaktusa, trzeba go wykopać i przerwać jego cykl życiowy, 1/3 ziemi w inspekcie nie wysycha jesienią, co powoduje zanik korzeni.

Ziemia do której przesadzamy nie może być zbyt sucha ani mokra, małe kaktuski sadzimy w odległości ich średnicy, większe 1/2 średnicy, kaktusy lubią stykać się ze sobą, wtedy najlepiej rosną. Durgi czas przesadzania, głównie tych kwitnących wiosną to przełom lipca i sierpnia, część osób przesadza w lecie, część jesienią i wiosną, jak wygodnie. Korzenie przesadzanego kaktusa muszą iść dół, nie mogą się zawijać, za długie można przyciąć, potem zostawiamy kaktusy w suchym miejscu, by rany się zagoiły, potem je sadzimy. Trzeba wymienić ziemię na nową, trzeba tez otrzepać korzenie ze starej ziemi, sama odpadnie,przylepiona ziemie usuwamy pędzelkiem lub palcami, jeśli są pasożyty dezynfekujemy korzenie i sadzimy po kilku dniach. Doniczka musi mieć odpływu, by woda nie stała, można podlewać do podstawki, by ziemia ciągnęła wodę, odpływy trzeba czyścić, by się nie zapchały, szerokie naczynia muszą mieć odpływy rozmieszczone na całej powierzchni, inaczej w jednych częściach ziemia byłaby mokra w innych sucha. Potrzebny jest drenaż z pokruszonej doniczki okrągłymi częściami do góry i centymetrowa warstwa piasku lub żwiru ceglanego, obecnie używamy keramzytu.

Kaktusy sadzimy trzymając je lewą ręka, prawą układając korzenie, muszą wisieć w dół, zasypujemy je ziemią. Korzenie trzeba szczelnie zasypać, można łyżeczką lub patyczkiem umieścić ziemię między korzeniami. Potem stukamy doniczką w dłoń lub dłonią w ściankę doniczki i dosypujemy ziemi. Nie można uszkodzić korzeni, starszym osobnikom dosypujemy ziemi pod dolną część pędu. Naklejamy etykiety z nazwą kaktusa. Do skrzynki sypiemy glebę po brzeg, nadmiar usuwamy listwą, którą wyrównujemy ziemię, kopiemy dołki na kaktusy, układamy w dołku korzenie, by się nie zaginały, lewą ręką trzymamy kaktusa, prawą zakopujemy korzenie, tak samo robimy w inspekcie. Od razu przenosimy je w docelowe miejsce

Przez pierwsze dni nie podlewamy, na początku trzeba je zacienić, w ciepłe dni zamgławiać, stopniowo przyzwyczajamy je do światła. W szklarni w ciągu pół godziny temperatura może osiągnąć 50 st, kaktusy trzeba przyzwyczaić stopniowo do upału, który szkodzi im szczególnie w suszę (ode mnie: na pustyni w skrajnie suchych warunkach, temperatura w dzień wynosi ponad 50 stopni, w nocy ma ok. 0, a jednak one tam żyją i rosną jak drzewa, tylko, że tam mają świeże powietrze, jest jego stały przepływ, wiatr), ale w szklarni radzimy je zraszać, warto je wietrzyć. Od warunków uprawy i pogody kaktusy różnie kwitną, jeśli od lutego mamy w szklarni 20-25 stopni kwitną w ciągu miesiąca, w domu mogą kwitnąc cała zimę. Inne kaktusy na letnie stanowiska przenosimy na przełomie lutego i marca. Po przesadzeniu kaktusy ocieniamy i zraszamy w czasie słonecznej pogody. W cieple po kilku dniach rozpoczną wegetację, wtedy błyszczą ich wierzchołki, są nowe ciernie i włoski oraz pąki kwiatowe. Podlewamy je wtedy gdy zapowiada się kilka dni ładnej pogody. Podlewamy konewka z sitkiem, można użyć ciepłej wody jak do kąpieli, ciepła woda zmywa pył, dociera do korzeni, rozgrzewa je i ziemię, wytwarza parę, woda nie może być bardzo zimna.

Podstawowe zabiegi to wietrzenie, podlewanie, nawożenie, ocienianie, twarda woda ma dużo soli wapnia i magnezu i innych minerałów, miękka ma mało, skala twardości wody ma jednostki dH, 1dH to 10 mg CaO w 1 litrze. Jest tu 30 stopni. Najmiększa jest woda destylowana, potem deszczówka, wody powierzchniowe, wody w potokach, w rzekach i stawach, twarda jest w studniach, woda dla kaktusów nie może przekraczać 4 stopni dH. Czasem w różnych częściach miasta woda ma różną twardość. Za twardość wody odpowiadaj sole wapnia, gromadzą się w ziemi, zmieniają jej odczyn na zasadowy. Najlepsza dla kaktusów jest deszczówka, w miastach też może być twardsza wskutek zanieczyszczeń, trzeba ją filtrować przez filtry węglowe przed podlewaniem, tak usuwa się popioły, smołę, siarkowodór, SO2 i inne. Większość ludzi używa wody z kranu, jest twarda, przegotowanie usuwa wapń (kamień w czajniku), można dodać mchu torfowca dla zakwaszenia gleby, inaczej trzeba przesadzać kaktusy co roku. Duże uprawy podlewamy konewką z gumowym sitkiem, wtedy zalewamy pędy, spłukujemy włoski z pachwin i wierzchołków pędów, powstaje szarawy osad, z czasem zatyka szparki, dlatego trzeba stosować rureczkę, która podlewa ziemię wokół pędu, wtedy podlewamy każdego osobno. Można ustawić doniczki w większych naczyniach do których wlewa się wodę, to metoda podsiąkania, gdy ziemia podsiąknie odlewa się nadmiar wody z podstawki. Podlewanie wężem wymaga słabego nurtu, silny nurt niszczy ziemię. Podlewając trzeba nasączyć całą ziemię, lepiej podlewać dużo i rzadko niż mało i często. Podlewamy gdy ziemia przeschnie, w ciepłe i suche dni częściej, w chłodne i deszczowe dni nie podlewamy,wiosna i jesienią podlewamy rano, latem wieczorem, temperatura wody nie może być niższa niż temperatura powietrza. Zamgławiamy tylko w gorące dni w szklarenkach i przy ukorzenianiu sadzonek, nie zastąpi to podlewania. Nie trzeba kaktusów nawozić, wystarczy im ziemia, jeśli rosną za słabo lepiej je przesadzić, tylko przy mało zasobnej ziemi dodajemy co miesiąc 1 g nawozu mineralnego na 1 litr wody i podlewamy. Teraz są nawozy dla kaktusów z instrukcją obsługi.

Wietrzymy i cieniujemy, by obniżyć temperaturę, im więcej wietrzymy tym mniej cieniujemy. Cieniujemy wiosną, podczas ukorzeniania i po przesadzeniu, wtedy temperatura w szklarni jest wyższa niż na zewnątrz i duża wilgotność powietrza, po 14 dniach coraz mniej cieniujemy i więcej wietrzymy. Mamilarii, astrofytów, telokaktusów, echinocereusów latem nie cieniujemy, echinopsisy, notokaktusy, gymnokaktusy latem cieniujemy bardziej. Regulacja temperatury, wilgotność i światła zależy od naturalnych warunków kaktusa, zależą one od szerokości geograficznej i budowy geologicznej. Rebutie znoszą pełne słońce jeśli są na wysokości 600 m n.p.m. Szklarnie cieniujemy opryskując ją mlekiem wapiennym lub szlamowaną kredą, lepsze są osłony z listewek lub trzcinowych mat, ale zakładamy je tylko w bardzo silne południowe słońce, a pozostałe pory dnia osłaniamy je. Czasem warto zasłonić półprzezroczystym papierem wybrane okazy, ukorzeniające się sadzonki, kaktusy przed wegetacją i przypalone przez słońce.

Kaktusy w uprawach potrzebują w czasie wegetacji dużej wilgotności powietrza, w inspektach jest wysoka, w szklarenkach czasem jest bardzo suche powietrze, wtedy kaktusy przestają rosnąć, niektóre potrzebują wiele czasu, by znowu uróść, dlatego w szklarni musi być higrometr, plaski naczynie o dużej objętości parowania, zraszacze, zamgławiacze, niektóre szklarnie mają gotowy zestaw z higrometrem i zraszaczami, trzeba pilnować, żeby za bardzo ich nie zawilgocić, w okresie spoczynku za duża wilgoć jest niezdrowa dla kaktusów.

W latach 70 na naszych szerokościach lipcu i na początku sierpnia były upalne, słoneczne i suche dni i ciepłe noce, obecnie coraz rzadziej mamy nieprzerwanie, suche ciepłe i słoneczne lata, ale się zdarzają, wtedy kaktusy przestają się rozwijać, głównie górskie i z wyższych szerokości geograficznych oraz tych, które zakwitły wiosną i wydały owoce. Inne gatunki rozwijają się w takich warunkach, są tu meksykańskie gatunki, mamilarie, ferokaktusy, telokaktusy, astrofyty, melokaktusy, pilozocereusy, cefalocereusy i inne. Osobno uprawiamy gatunki odpoczywające latem, osłaniamy je latem, ograniczamy podlewanie, ziemia ma być słabo wilgotna, zraszamy je przed nocą, by ograniczyć parowanie. Podlewanie dałoby gnicie kaktusów, rebutie są bardzo wrażliwe na upał. Kiedy zaczynają padać deszcze kończy się okres spoczynku, wtedy obficie podlewamy kaktusy, a one na krótko wracają do życia. W chłodne i deszczowe lata letni spoczynek jest słabszy lub nie występuje, obecnie kaktusy latem wegetują.

Po długich zimach i krótkotrwałym wiosennym wzroście można wstrzymać letni spoczynek przestając wietrzenia, wtedy cieniujemy kaktusy i kilka razy dziennie zraszamy, w wilgotnym środowisku szparki są otwarte i kaktusy rosną. Zabieg ten stosujemy w określonych okolicznościach inaczej wyczerpie kaktusy, obecnie są długie zimy, krótka wiosenna wegetacja, ale chłodne lata same niwelują letni spoczynek. Jeśli kaktusy są trzymane w cieple przez zimę i przez cały sezon w wilgotnym środowisku tracą jędrność, stają się podatne na choroby i wrażliwe na zmiany środowiska, miałyby kruche ciernie, słabe włosy. Spoczywające w lipcu rośliny można przesadzić, wyjąć z ziemi, przyciąć korzenie, zostawić w ciemnym, zamkniętym pokoju do czasu pojawienia się nowych korzeni. Po posadzeniu podlewamy kwiaty, po tygodniu kwitną w najlepsze. Przez tydzień ograniczamy wietrzenie, potem wietrzymy normalnie. Przesadzanie kończymy po 10 sierpnia, w następnym roku przesadzane kaktusy zakwitną silniej.

Nasze lato ma bardzo długie dni, których kaktusy nie znają, ariokaktusy, neoporterie, Gymnocactus gielsdorfianus i niektóre mamilarie kwitną podczas równonocy. U nas w tym czasie jest zimno, dni są krótkie a promieniowanie słoneczne słabe. W tym czasie nie cieniujemy kaktusów tylko mocno wietrzymy, w okolicy równonocy jesiennej ograniczamy podlewanie, bo ziemia zimą długo trzyma wodę, wtedy kaktusy słabo rosną, ale tworzą mocne, piękne ciernie. Kaktusów nie spryskujemy i chronimy przed skroploną wodą. Woda pomiędzy aksilami, pędami lub na wierzchołku spowodowałaby gnicie kaktusa. Nocne spadki temperatur do 0 st jest niebezpieczne dla ciepłolubnych, reszta dobrze je znosi. Podczas jesiennych przymrozków przykrywamy roślinki gazetami i w gruncie i w inspekcie. W cieplejsze lata wyjmujemy je z gruntu w połowie października, w inspektach i szklarenkach w połowie listopada. Ciepłolubne wnosimy przed przymrozkami we wrześniu.

Kaktusy epifityczne pochodzą z wilgotnych lasów tropikalnych żyjące w koronach drzew. W lasach dominują drzewa silnie zacieniające ziemię, do gruntu dociera tylko 1% promieni słonecznych. Dlatego liany pną się po drzewach szukając słońca, epifity żyją na gałęziach, gdzie jest go więcej, są to storczykowate, ananasowate, paprocie i kaktusowate. Epifity rosną na gałęziach, nie ukorzeniają się, maja korzenie czepne, którymi trzymają się kory lub rosną w jej załamaniach, w rozwidleniach gałęzi, na palmach wśród ogonków liściowych. Nad nimi jest piętro gałęzi dające półcień. Wiele gatunków rośnie w górskich lasach z niższymi drzewami, stałymi mgłami, które skraplają się jako rosa, tu rośnie bardzo dużo epifitów. Kaktusy te maja rozgałęzione, zwisające, liściasto spłaszczone pędy zbudowane z członów, są nagie lub mają krótkie, miękkie ciernie. Na całej długości lub złączenia pędów są korzenie powietrzne, bywają na końcu pędu. Ich pędy mogą się łatwo ukorzenić na odpowiednim podłożu. Najczęstsze uprawiane epifity to Zygocactus i Epiphyllum. Są też uprawy łącznie bromelii, kaktusów, paproci, storczyków. Wszystkie epifityczne kaktusy to podrodzina Cereoideae. Jest tu wiele róznych gatunków o różnych potrzebach. Rhipsalis, Hatoria i Lepismium są zwisające, mają słabo podzielone pędy, czasem spłaszczone, kwitną w zimie i jesienią, maja drobne kwiateczki, rosną gównie w zimie. Uprawiamy je w domu i szklarni w 16-20 stopniach, w jasnym miejscu, najlepiej im w gablocie dla epifitów przy oknie, tam można je zraszać i podlewać bez zalania domu. W przyrodzie mają mała warstwę próchnicy nie trzymającą wody, w domu trzeba podlewać zimą, częściej zraszać niż podlewać. Ziemia dla nich to mieszanka torfu i częściowo rozłożonych lici najlepiej buka w stosunku 1:1, musi mieć mało wapnia. Dobre pH to 4,5, podlewamy miękką lub zakwaszoną wodą, przesadzamy je wiosną lub pod koniec lata, kiedy kończą letni spoczynek. Sadzimy je do misek, doniczek koszyczków z nieporowatych materiałów, glazurowanej ceramiki i plastiku, dobrze rosną w kulturze wodnej i torfie. Latem mogą stać pod drzewami lub w cieniu na balkonie, słońce wytrzymują rano i po popołudniu. W dzień muszą mieć półcień, w suche lata trzeba zraszać je i ich okolicę, żeby zapewnić im wilgotność powietrza, latem nie rosną, ale trzymane na zewnątrz latem pięknie zakwitną zimą. Kwiaty wyrastają z areoli, czasem 3 z 1. Owoce to białe lub różowe jagody podobne do jagód jemioły, jedzą je ptaki, które rozsiewają nasionka.

Zygokaktus, Epiphyllopsis i Rhipsalidopsis maja krzaczkowaty pokrój, pędy tworzą spłaszczone człony, tam gdzie wyrasta nowy człon starszy jest spłaszczony, wyrastają tu korzenie powietrzne. Jedne gatunki kwitną latem, inne zimą. Najpopularniejszy epifit to zygokaktus, do tego rodzaju należy grudnik, czyli kaktus Bożego Narodzenia Zygocactus truncatus, który pochodzi z Brazylii. Kwitnie zimą, ma duże zygomorficzne, monosymetryczne kwiaty, kwitnie w okolicach Świąt Bożego Narodzenia, można go szczepić na peirsekii lub innej podkładce. Po przekwitnięciu grudnik odpoczywa 6 tygodni, wiosną znowu rośnie, podczas spoczynku trzymamy go w 8 stopniach, nie podlewamy, potem przenosimy do ogródka w osłonięte miejsce lub do inspektu, trzymamy w półcieniu, często zraszamy, nie dopuszczamy do przeschnięcia ziemi. W sierpniu ograniczamy podlewanie, by wszedł w okres spoczynku, po jesiennym spoczynku w ciągu miesiąca zawiąże pąki kwiatowe, po przeniesieniu do suchego i ciepłego domu paki opadają. Żeby utrzymać wilgotność trzeba włożyć kaktusa do foliowego woreczka. W zimie woli chłodne powietrze 18-21 stopni, wtedy dłużej kwitnie. Gleba musi być żyzna, do mieszanki podstawowej dajemy obornik. Lubi kwaśne gleby, szczepi się go na odporniejszych na wyższe pH podkładkach. Epiphyllopsis i Rhipsalidopsis mają człony różnej wielkości, kwitną wiosną, lubią podobne warunki co grudnik, tylko lżejszą ziemię z większą ilością torfu, w sierpniu ograniczamy im podlewanie, Rhipsalidopsis potrzebuje w styczniu spoczynku w 10 st, by zakwitł wiosną, w czasie spoczynku sporadycznie podlewamy, by ziemia nie przeschła. Rhipsalidopsis rosea i Epiphyllopsis gaertneri tworzą piękne mieszańce, szczepi się je jak zygokaktusy lub sadzi z korzeniami.

Selenicereus, Hylocereus i Epiphyllum żyją w suchym klimacie, rosną między krzewami, wśród skał i na niskich drzewach, u nas kwitną i rosną latem, odpoczywają zimą. Maja silne pędy pozwalające gromadzić wodę na długotrwałą suszę, są tu Aporocactus o zwisających pędach, Selenicereus, Hylocereus i Deamia, mają powietrzne korzenie, którymi przyczepiają się do podpór i pną się po podstawach, prawdziwy epifit to Epiphyllum (Phyllocactus) i podobne rodzaje. Wszystkie te rodzaje potrzebują przepuszczalnej, bardzo żywnej gleby z torfem i obornikiem. W lecie nawozimy je nawozami mineralnymi 1g nawozu na 1 litr wody, lubią lekki cień, szklarnia musi być wietrzona, także nocą, dzięki temu aporokaktus cały pokryje się kwiatami, selenicereus może przez sezon doróść do 2 m, Selenicereus grandiflorus królowa nocy ma duże kwiaty. Semicereusy kwitną latem, kiedy są ciepłe noce, zakwitają krótko przed zachodem słońca, po godzinie od zakwitnięcia pięknie i silnie pachną, po świcie więdną. Epiphyllum uprawiamy podobnie, gatunki można mieć tylko w szklarni, są duże, E. grandilobum z Kostaryki i Panamy dorasta do 100m, wysokości i 25 cm szerokości, w Ogrodzie Botanicznym w Berkeley posadzona z sadzonki po 10 latach oplotła cały mur wielkości 100 stóp kwadratowych. Mieszańce z Nopalxochia, Heliocereus speciosus, H. Coccineus, Selenicereus grandiflorus, Aporocactus flagelliformes są dostępne w uprawach i odporniejsze. Dawniej chciano wyhodować duże rośliny z dużymi kwiatami, dziś mniejsze z dużą liczbą kwiatów i długim czasem kwitnienia. Dawniej francuskie mieszańce miały wielkie kwiaty, ale przekwitały w ciągu doby, dziś mają dużo kwiatów utrzymujących się 3-4 dni. Mieszańce można uprawiać w inspekcie, szklarence i w ogrodzie. Latem od 10 do 15 muszą być zacienione, normalnie podlewamy je miękką wodą, kilka razy nawozimy przefermentowanym obornikiem, nawozy mineralne muszą mieć więcej fosforu i potasu niż azotu, fosfor można dodawać do wody, muszą być zadaszone przed gradem, w mokre lata trzeba chronić przed ślimakami. Zimą Epiphylla podlewamy sporadycznie, trzymamy w jasnym pokoju w 8-12 st, w styczniu pojawiają się pierwsze pąki, im bardziej się rozwijają, tym więcej podlewamy. Jeśli jest za dużo pąków, część odpadnie, mieszańce Nopalxochia phyllanthoides, N. ackermanii, N. hamburgensis tworzą na 1 pędzie 10 kwiatów większych lub więcej mniejszych. Kaktusy wielkokwiatowe mają na 1 pędzie 2 kwiaty, kiedy 1 się nie rozwinie lub wszystkie opadną znaczy, że popełniamy błędy, przeschną korzenie, przez długi czas świeci na kaktusy silne słońce, są w z byt suchym powietrzu, zostały zalane, co dało gnicie korzeni. Epiphylla przesadzamy w sierpniu.

Uprawę na otwartej przestrzeni zapoczątkował w 1930 r Józef Papirnik, który posadził je w doniczkach z żyzną glebą, trzymał je w ogródku na stole, w dzień miały pełne nasłonecznienie, w nocy rosę, było to w Czechosłowacji. W upały kilka razy dziennie podlewał deski, w deszcze osłaniał doniczki daszkiem inspektu na słupkach, kaktusy miały przez cały czas świeże powietrze i pięknie rosły. Taka uprawa uda się w ciepłe lata w niezanieczyszczonych miejscach. Stanowisko musi być osłonięte od wiatru, szczególnie północnego i zachodniego, najlepsze jest południowe stanowisko osłonięte murkiem, drewnianym parawanem lub południowy taras. Pojemniki, skrzynki, doniczki kładziemy na dowolnym stelażu, gdzie układamy kaktusy w słoneczny kwietniowy dzień, słabe przymrozki nie zaszkodzą zahartowanym kaktusom, musimy chronić je przed zimnym deszczem przez daszek, może być z folii polietylenowej, która przepuszcza światło. Folię przyczepiamy do ramy, tak, by z boków było świeże powietrze. W ciepłe, słoneczne dni usuwamy folię, jedynie w pierwsze dni po wystawieniu słońce może je oparzyć, za to szybko chłoną wodę i wydają pąki, jesienią wypuszczą silne ciernie. Latem krótki, lekki deszczyk działa korzystnie, nie może trwać długo, szkodzą im ulewy, deszcz spłukuje włoski, brudzi odpryskami błota, ale lekki deszczyk im sprzyja. Jedynie kulistym chilijskim kaktusom częsty deszcz szkodzi powodując zakażenia grzybicze i bakteryjne. Na grządce można uprawiać Trichocereusy, Cereusy, Echinocereusy i opuncje, nasz klimat im nie szkodzi, przynajmniej w latach 70 nie szkodził, małe kaktusiki mogą jeść ślimaki, w szklarenkach i inspektach można usunąć sufity i całe nakrycia, można zostawić odkryte w deszczu. Kaktusy zimują pod szkłem, latem mają słońce, rosę i powietrze. Astrofity, melokaktusy, Cephalocereus senilis nie nadają się na zewnątrz. Echinocereusy, mamilarie, wysokogórskie, długokolczaste lobiwie i pseudolobiwie lubią być na zewnątrz, gatunki z południa Ameryki Pd lubią latem być w ogrodzie. Uprawa w ogródku jest dobra dla ludzi, którzy wyjeżdżają i zostawiają kaktusy, warto wtedy przykryć je od góry folią. W takiej uprawie dobrze sprawdzają się szczepione na podkładkach z pereskii i pseudopereskiopsisów. W ogrodach botanicznych są gabloty z kaktusami, gdzie szkło zastępuje się siatką, w deszcz przykrywa szkłem, folią lub tkanina na drewnianych ramkach, które chronią przed gradem, tak można uprawiać inne sukulenty. Tkanina zmienia silny deszcz w lekką mżawkę.

Są gatunki, które nie zawsze się udają, to Astrophytum asteralis, A. capricorne, A. senile, A. niveum, Thelocactus bicolor, T. lophothele, T. nidulans, Echinomastus macdowelii, Pediocactus Sclerocactus, Gymnocactus beguinii i inne. Pochodzą z krajów z długimi okresami upałów i krótko kwitną. Odpoczywają zimą, W wilgotnej ziemi ich korzenie zanikają, dzieje się tak wiosną i jesienią są też pustynne kaktusy, znają deszcze raz na kilka lat, ale ich korzenie mogą rozwijać się w wilgotnym podłożu. Dlatego można uprawiać trudne gatunki dzięki szczepieniom. Astrophytum ornatum szybciej rośnie nieszczepione. Inne gatunki na podkładkach rosną w górę i tracą swoje kształty. Trudne gatunki jesienią wyjmujemy z gleby, oczyszczamy z resztek ziemi miękkim pędzelkiem, obcinamy 1/3 korzeni, za długie obcinamy, by zmieściły się do naczynia, usuwamy martwe i chore korzenie, tylko jasne bez skaz zostawiamy, z plamkami, ciemnymi polami obcinamy. Pamiętajmy, że pobieranie wody i biogenów jest w strefie włośnikowej u młodych korzeni, powierzchnia wchłaniania zależy od ilości włośników, nie od długości korzenia, krótkie korzenie zajmują mniej miejsca w doniczce, przycinamy je od listopada do stycznia, potem trzymamy kaktusa w ciepłym i suchym pokoju, w chłodzie i wilgoci korzenie zaatakowałyby grzyby. Gdy korzenie zaschną trzymamy kaktusy w pustych doniczkach, by korzenie swobodnie zwisały, doniczka musi utrzymywać kaktusy w pionie, tak zimują w temperaturze pokojowej. Przed kwitnieniem zanosimy je na 2 tygodnie do szklarenki lub szklarni. W lutym owijamy je przed słońcem papierem, trzymamy owinięte do marca, wtedy w kaktusach jest kondensacja soków, powstają białe stożkowate zawiązki korzeni, nieodpowiednie prowadzenie spowoduje ich zrzucenie. Eksperyment z późnym posadzeniem kaktusów w końcu czerwca pokazał, że kaktusy z krótkimi korzeniami szybko piły wodę i urosły. Kaktusy z przyciętymi korzeniami lepiej rosną i bardziej kwitną. Trudne kaktusy potrzebują odpowiedniej gleby, astrofyty nie lubią kwaśnej, ph dla nich to 7-7,5, nie lubią też próchnicy. Ferokaktusy lubią tylko kwaśną glebę. Jedne kaktusy wola szklarnię, inne ogród, potrzeby glebowe i środowiskowe zależą od gatunku.

Bez ziemi można zimować wszystkie gatunki kaktusów, posadzone wiosną do gruntu pięknie kwitną, gatunki nie lubiące długiej suszy sadzimy wczesną wiosną, by napełniły miękisz wodny i nie uschły, są tu kaktusy z południowej Brazylii i Urugwaju, kwitnące wczesną wiosną jak Gymnacalycium denudatum, Notocactus ottotnis i inne notokaktusy, wigginsje i niektóre parodie, tym kaktusom i rebutiom korzenie skracamy latem podczas spoczynku, tez wyjmujemy je z ziemi, czyścimy i jak wyżej, do szklarni sadzimy jesienią, kiedy wznawiają wegetację, wiosną ich nie przesadzamy. Południowoamerykańskim gatunkom przycinamy korzeniem latem, północno jesienią. Szczepione kaktusy mogłyby wchłonąć podkładkę, siewki również potrzebują gleby.

Importowane kaktusy potrzebują aklimatyzacje, ale dzisiaj zabronione jest samodzielne sprowadzanie roślin z innych krajów, trzeba uzyskać pozwolenie, rośliny muszą mieć paszport, świadectwo fitosanitarne. Nie sprowadzajcie ich na własną rękę, różne gatunki można kupić w sklepach ogrodniczych. Jeśli jednak komuś się uda (Państwowa inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa wydaje pozwolenie http://piorin.gov.pl/gi-aktualnosci/sprowadzasz-do-polski-rosliny-spoza-unii-europejskiej-poznaj-zasady-importu,459.html) to po przywiezieniu usuwamy resztki owoców, nasion, usuwamy suche i uszkodzone korzenie, resztę korzeni czyścimy z gleby, jeśli w kaktusa wbiły się ciernie usuwamy je. Oczyszczamy rany, zagłębienia, otwory, rany po larwach gipsujemy, który je zdezynfekuje i ochroni. Sadzimy dopiero, gdy pojawią się zawiązki korzeni, jeśli zawiązały się w czasie podróży sadzimy od razu, kiedy zagoją się uszkodzenia. Przed posadzeniem można zanurzyć je w środku owadobójczym, sadzimy je w podstawowym substracie po wyschnięciu środka, można posadzić w kruszywie ceglanym. Ariokarpusy, astrofyta, północnoamerykańskie kaktusy wolą kruszywo ceglane, lepiej się w nim ukorzeniają, mniej nutrientów to lepiej rozwinięty system korzeniowy. Najłatwiej ukorzeniają się północnoamerykańskie mamilarie, południowoamerykańskie wszystkie się dobrze ukorzeniają. Gymnokalicja, parodie, notokaktusy, rebutie, lobiwie, echinopsisy ukorzeniają się szybko i dobrze, wydają dużo nasion. Kaktusy sprowadzone z natury trzeba często wietrzyć, one muszą mieć duże i mocne ciernie. Czasem kaktusy nie maja korzeni, dolna część jest sucha, korkowa, bywa tak u Escobaria, Coryphantha, Echinocereus, Thelocactus, wtedy stopniowo usuwamy martwe tkanki do żywych tkanek, wtedy zostaje szczepienie, korkowe gatunki przyjmują Trichocereus pachanoi, T. lamprochlorus, T. schickendantzii, które kiedy pobiorą wodę, można szczepić. Kiedy kaktus jest nadgniły, wtedy szczepimy nawet najmniejszą małą cząstkę.

Na podstawie książki Kaktusy Zdeneka Fleischera i dr. Bohumila Schutza, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1978

Kaktusy pochodzą z obu Ameryk, rosną na całym terenie kontynentów, także w górach, są leśne epifity, gatunki pustynne, półpustynne, stepowe, górskie i kanadyjskie wytrzymują ujemne temperatury i można je uprawiać w ogródkach, ale są chronione i osobniki można kupować tylko w sklepach. Nie wolno sprowadzać na własną rękę. Kaktusy to dwuliścienne rośliny z rodziny kaktusowatych, są sukulentami gromadzącymi wodę w miękiszu wodnym. Siewki kaktusów mają normalne liścienie, jest ich 2, zwykłe liścienie ma podrodzina Peireskioideae, w podrodzinach Cereoideae i opuncjonowatych są zgrubiałe, im wyższy rozwój filogenetyczny kaktusa tym liścienie grubsze i krótsze, najwyżej rozwinięte mają dwie półkule przedzielone bruzdką. Czasem, zdarza się 3 liścień, trójliścienne kaktusy różnią się też budową dorosłych organów. Podrodzina Peireskioideae to krzewiaste kaktusy z liśćmi, Opuntioideae ma zredukowane liście, Cereoideae to sukulenty pędowe bez liści, mają ciernie. Na rozwój kaktusów wpłynęły różne czynniki środowiska.

Nadziemna część kaktusa to pęd, korpus, ma walec osiowy z wiązkami przewodzącymi łączącymi korzenie z wierzchołkiem i cierniami, ma warstwę kambium, miękisz asymilacyjny, miękisz wodny magazynujący wodę i skórkę. Peireskie kaktusy mają cienkie pędy, im wyższy stopień rozwoju tym pędy grubsze, a liście coraz bardziej zanikają. Gruby pęd to oznaka sukulentyzmu, gruboszowatości, kaktusy to sukulenty pędowe, mają silnie rozwinięty miękisz wodny, dzięki któremu mogą przeżyć suszę, opuncje mają jajowate lub kuliste płaskie człony, wyższe kaktusy są walcowate, kolumnowe, cylindryczne, kuliste, tarczowate, drzewiaste, kandelabrowate, krzaczaste, zwisające, płożące, kolumnowe są najwyższe. Wzrost słupowy, kolumnowy jest gdy kaktus rośnie do góry i się nie rozgałęzia, jeśli główny pęd się rozgałęzia jest wzrost kandelabrowaty, drzewiaste mają rozgałęzienia głównego pnia, krzaczkowate to kolumny rozgałęzione u dołu, wiotkie kaktusy potrzebujące podpór są płożące i zwisające, większość epifitów ma zwisające pokroje, są kaktusy naziemne i epifityczne. Między kolumnowymi i kulistymi są walcowate i cylindryczne. Walcowate i kuliste są najpopularniejsze w uprawie. Są jeszcze tarczowate, spłaszczone. Kaktusy tworzą skupiska, darnie, które tworzą się także podczas rozgałęziania pędów. Mamilarie są przykładem wzrostu kaktusa wzwyż, rozgałęzienia na szczycie, tak rozgałęzia się kilka razy, aż poszczególne pędy odłączają się, to wzrost dychotomiczny. Wzrost grzebieniasty, rzadki, jest wtedy gdy płaskie odgałęzienia są jedno nad drugim, mogą być powyginane i owłosione, czasem to odchylenie powstaje w czasie siewki, czasem potem. Inne odchylenie to wzrost monstrualny, kiedy pędy są całkowicie powyginane. Siewki kaktusów monstrualnych i grzebieniastych są normalne. Inne odchylenie to zanik chlorofilu, wtedy widoczne są chlorofile (forma aurora) i karotenoidy (forma rubra), taki kaktus może przeżyć przeszczepiony na zdrowy kaktus, czasem są kaktusy częściowo odbarwione, forma picta, są łaciate,

skórka epiderma to tkanka okrywająca, przeważnie ma 1 warstwę komórek, chroni roślinę przed wysychaniem, oświetleniem, zmianami temperatury, okrywa ją kutykula z kutyny, nieprzepuszczalnej dla wody woskowatej substancji, która ma postać łuseczek. Komórki skórki są wypukłe, miewają włoski. Skórka nie ma chlorofilu. W wybitnie skrajnych warunkach jej komórki dzielą się poziomo, powstaje wtedy podskórna warstwa hipoderma, pełni funkcje ochronne, nie ma chlorofilu. Wymiana gazowa zachodzi przez szparki. Aparaty szparkowe to 2 naprzeciwległe komórki szparkowe o innej budowie niż komórki skórki. W wilgotnym powietrzu komórki puchną, odsuwają się od siebie, szparka się otwiera, powietrze idzie do przestworu międzykomórkowego, komory powietrznej. Na zewnątrz idzie para wodna. W suchym powietrzu komórki tracą turgor, szparka się zamyka. Kaktusy mogą fotosyntetyzować przy zamkniętych szparkach wykorzystując CO2 z oddychania. Kaktusy mają odwróconą fotosyntezę, faza jasna zachodzi w nocy. Pod skórką jest warstwa asymilująca z chlorofilem.

Miejsca z których wyrastają ciernie, pędy boczne i kwiaty to areole, gdzie kończą się wiązki przewodzące, które odchodzą od głównej wiązki, to odpowiedniki oczek u drzewek. Kiedy kaktus straci główny pęd, nowy wyrasta z areoli. U prostszych kaktusów z aureoli wyrastają liście. Ciernie wyrastają od dołu ku górze, u prostszych nowe ciernie odrastają, u bardziej zaawansowanych ucięty cierń nie odrasta. Pędy i boczne wyrastają nad cierniami głównie z aureoli. U bezżebrowych kaktusów z brodawkami wyrastają one nad aureolami. Brodawki maja bruzdy, korytka, są u np. Coryphantha i Mammilaria. Miejsce, gdzie wyrastają nowe pędy i kwiaty przesuwa się do miejsca pomiędzy brodawkami, to miejsce to pachwina, aksilla. Czasem wiązka się rozgałęzia, jedna gałąź idzie do aureoli, druga do aksilli. Areole, z których rosną ciernie mogą mieć długie, krótkie, wełniste lub pilśniowe włoski,u jednych są długo, u innych wypadają. Aksille mają wełniste lub szczeciniaste włoski. Włoski to cecha taksonomiczna. Ciernie to zmienione liście. Mają bazę, podstawę, stopę czyli odcinek dolny, odcinek środkowy i wierzchołek, rosną od podstawy, dlatego młode łatwo się odłamują, starsze tracą wodę, są twarde i sztywne. Kształty cierni są włosowate, szczecinowate, iglaste, szydełkowate, stożkowate, przekrój jest okrągły, rzadziej płaski, krawędzisty, może mieć dół z kilem, górę z bruzdkami, bywają pergaminowate lub papierowe i zakończone hakiem. Bywają grzebieniaste i obrączkowane. Barwa wychodzi po zwilżeniu, mamilarie mają białe lub przezroczyste. W aureoli bywają w 2 seriach, na zewnątrz są skrajne i centralne w środku, czasem jest między nimi trzecia seria. Glochidy to małe, krótkie ciernie z mikroskopijnymi haczykami, łatwo wbijają się w ciało jak harpuniki, są o opuncji, Mammilaria plumosa ma glochidy jak piórka. Ciernie nektarowe to małe ciernie wydzielające nektar.

Cereoideae maja żebra. Peireskioideae iopuncjowate nie mają. Żebra są wysokie i niskie, szerokie i wąskie, kaktus ma oba wymiary w różnych kombinacjach, są żebra wysokie i szerokie, wysokie i wąskie. Proste żebra idą prosto od wierzchołka do szyjki korzeniowej, mogą być skręcone, u kolumnowych i cylindrycznych są śrubowe. Przekrój żeber jest obły lub krawędzisty, krawędzie są ostre, tępe, zaokrąglone, ociosane. Echinopsis eyriesii ma jednolite żebra bez karbów i bruzd. Wiele kaktusów na żebrach ma garbki, płytkie, poprzeczne to bruzdy, lobiwia ma ukośne do osi żebra, zarys ma łuk. Zagięcia żeber mają na powierzchni lub w głębi areole. Niektóre ciernie mają brody, widać je z boku, są krótkie, grube, ostre, cienkie itd. Żebra są ostre (ostrokrawędziste), zaokrąglone, płaskie i niskie, niepodzielone, rozdzielone poprzecznymi karbami, rozdzielone na brody, garby lub brodawki.

Korzenie mają różne kształty, podczas przesadzania są uszkadzane, przez co wyglądają inaczej niż w przyrodzie. Niektóre gatunki mają system palowy z małą liczbą korzeni przybyszowych, inne maja płytkie, rozrośnięte na boki systemy korzeniowe. Są gatunki z rzepiastymi i bulwiastymi korzeniami. Są systemy palowe i wiązkowe. Jak wszystkie rośliny kaktusy mają strefę włośnikową, najmłodsze części korzeni, tuż za strefą wzrostu maja dużo włośników. W czasie suszy korzenie kaktusów tworzą zawiązki rozgałęzień, tzw korzenie oczekujące, w czasie deszczu rosną na długość i rozwijają się boczne korzenie. Epifity mają korzenie na długości pędu lub w przewężeniach między członami, korzenie te zwisają, przyczepiają się podpór i roślin.

Kwiaty wyrastają na końcach pędów, przypominają pędy, mają areole, pąk kwiatowy może zmienić się w pęd, oderwany i wsadzony do ziemi może dać nowy kaktus. Wyżej rozwinięte kaktusy mają areole i cienie na kwiatach, ale pąki nie zmieniają się w płonne pędy. Jeszcze baardziej rozwinięte mają typowe kwiaty pozbawione cech pędu, ciernie zmienione we włoski mogą pokrywać zalążnię, ale szybko wypadają, kwiaty nie mają areoli, najwyżej łuski, najbardziej rozwinięte gatunki nie mają łusek ani chlorofilu na kwiatach. Kwiaty kaktusów mają niezróżnicowany okwiat, ;ostki okwiatu są spiralnie ułożone, zewnętrzne przechodzą w wewnętrzne, słupek zawsze dolny, pręciki spiralnie ułożone. Między zalążnią i okwiatem jest rurkowate przedłużenie dna kwiatowego, perykarpel (pericarpellum). Kwiaty są lejkowate, dzwonkowate, kuliste, rurkowate, rurkowate i lejkowate zapylają kolibry i nietoperze. Kwiaty są zwykle promieniste, bywają z 1 płaszczyzną symetrii. Owoce to jagody, mogą mieć ciernie, włoski lub być nagie, dojrzałe schną i pękają, głównie w pionie, rzadziej w poziomie lub miękną i się rozpływają, są gatunki jak mamilaria i Melokaktus, gdzie owoce dojrzewają w pędzie, dojrzałe wydostają się na zewnątrz. Kwiaty wyrastają z areol, aksilli i korytka, są gatunki, które mają miejsce na pędzie, gdzie z areol wyrastają kwiaty to cefalium i pseudocefalium, to są inaczej zbudowane areole, są szczeciny, włoski lub wełna zamiast cierni, cefalium jest na wierzchołku pędu u melokaktusa, dyskokaktusa, cefalocereusa. Pseudocefalium ma areole z cierniami, potem wyrastają włoski lub szczecinki, w końcu kwiaty. Melokaktusy maja płaskie lub wypukłe cefalia, zdarzają się bardzo wysokie. Dyskokaktusy maja mniejsze kaktusy, z czasem wyrastają z nich ciernie, kolumnowe kaktusy maja zwisające cefalia z jednej strony

Nasiona są różne, opuncja ma płaskie i twarde, inne rodzaje mają małe nasionka 1-2 mm średnicy, są większe i maleńkie nasionka. Kolor nasion brązowy lub czarny, mogą być gładkie i błyszczące, szorstkie i matowe, z garbkami, dołeczkami, otacza je łupina nasienna ze znaczkiem (hilum), miejscem którym przyrasta do sznureczka (funiculus), wokół znaczka jest osnówka (arillus), są różne dla danych gatunków. W środku jest zarodek i obielmo, niższe mają go dużo, najwyższe wcale.

Pyłek to proszek, który przeniesiony na znamię słupka kiełkuje w łagiewkę pyłkową, która wrasta przez szyjkę do zalążni z zalążkami, z których rozwijają się w nasiona. Ziarna pyłku maja różne kształty, ich podobieństwo mówi o pokrewieństwie, między suchymi kartkami można je długo przechowywać, w wilgotnym środowisku pęcznieją i pękają.

Na podstawie książki Kaktusy Zdeneka Fleischera i dr. Bohumila Schutza, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1978

Ostatnio jest wielkie parcie na elektrownie atomowe, które są najbardziej niebezpiecznym dla środowiska źródłem energii. Narodowy Instytut Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, będący częścią Publicznej Służby Zdrowia USA przeprowadził badania na górnikach uranu. Badania dotyczyły stanu zdrowia górników uranowych od 1950 r. Pracownicy Publicznej Służby zdrowia rozpoczęli badania w 1950 r, Instytut Bezpieczeństwa i Higieny Pracy przejął je w 70 latach. Górnicy poddani badaniom przeszli przynajmniej 1 badanie lekarskie w latach 1950-60 i pracowali w kopalni minimum miesiąc. Przeanalizowano również akty zgonów i porównano je z aktami zgonów górników wykopujących inne rudy. Określono stężenie radonu, jego pochodnych, radioaktywnego pyłu i promieniowania oraz jak zmieniało się zdrowie górników po przepracowaniu kolejnych miesięcy. Badaniu poddano ludzi z różnych grup etnicznych, jednak każdą grupę badano osobno porównując z grupą kontrolną górników pozostałych złóż.

Okazało się, że górnicy uranowi w kopalniach białego uranu są 6 razy bardziej narażeni na raka płuc od innych górników, to radon i jego pochodne wdychane do płuc emitują niebezpieczne promieniowanie. Pylica występowała 24 razy częściej, wskutek wdychania pyłów, tak samo wzrosła liczba zachorowań na krzemicę, której ryzyko rosło wraz czasem pracy. 4 razy więcej było zachorowań na gruźlice, co utożsamiono z krzemicą, która uszkadza płuca czyniąc je podatnym na gruźlicę (ode mnie, promieniowanie niszczy węzły chłonne i szpik kostny, osłabia odporność, przez co jest większa podatność na choroby bakteryjne). 2,5 razy więcej osób zachorowało na rozedmę, utożsamiono to z paleniem papierosów, ale w tamtych czasach znakomita większość paliła. Kopalnie uranu powodowały 2 razy więcej urazów. Niewiele więcej było łagodnych nowotworów i chorób krwi. Wreszcie określono 1,5 razy więcej zgonów.

Kopalnie niebiałego uranu dawały 3 razy więcej raka płuc niż przy innych złożach, 2,5 razy więcej chorób płuc jak krzemica czy pylica, 2,5 razy więcej gruźlicy [https://www.cdc.gov/niosh/pgms/worknotify/uranium.html]

Uran, który przedostaje się do wody i powietrza powoduje nowotwory i choroby nerek, to pierwiastek radiotoksyczny, chemotoksyczny i rakotwórczy [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28431380/]. Badania w stawie osadowym Radoniów oraz hałdach skały płonnej i poeksploatacyjnych byłej kopalni Kowary pokazały zmiany w ekosystemie, wokół skażone zostały woda i gleba, nastąpiła koncentracja metali ciężkich i radioizotopów. W stawie nastąpiła dominacja odpornych glonów Palmodicytom lobatum. Spadła liczba mikroorganizmów glebowych, co uniemożliwiło formowanie gleby i wzrost roślin. Naukowcy postanowili usunąć wszystkie pierwiastki i związki chemiczne, w tym ropopochodne substancje, metale ciężkie i izotopy z wody i gleby [http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-BPW8-0001-0042]

kopalnie uranu powodują też niebagatelne skażenie środowiska, zawartość uranu w rudzie wynosi 1%, trzeba wydobyć bardzo dużo złoża, by elektrownia mogła pracować, taki uran trzeba oczyścić z innych minerałów, używane do tego chemikalia są niebezpieczne dla organizmów żywych.

Kopalnie uranu są odkrywkowe i podziemne. Wydobywanie głębokich złóż jest nieopłacalne, więc zostają kopalnie odkrywkowe mające kontakt ze środowiskiem. W trakcie prac kopalni wydostaje się 7426 m3 radonu i pyłów, które zagrażają ludziom i zwierzętom w okolicy. Radionuklidy odkładają się w roślinach powodując ich radioaktywność [http://uranstop.blogspot.com/2011/10/kopalnie-uranu-wpyw-na-srodowisko-zycia.html]

Kiedy uran jest blisko powierzchni, górnicy usuwają warstwę gleby i skały, odsłaniają złoże, następnie ługują je celem wydobycia uranu. Do rudy pompuje się płyn, który ją rozpuszcza, wypływa z nią na zewnątrz przez studnię i potem izoluje się uran. Często rude z kopalni odkrywkowych i podziemnych mieli się w młynie, potem rozpuszcza się rudę i wypłukuje uran. Ługowanie na hałdzie polega na zalaniu zmielonego złoża chemikaliami, powstaje roztwór uranu, który się odlewa. Za każdym razem powstają stałe odpady przeróbcze i płynne rafinaty, które mają niebezpieczne dla środowiska radionuklidy i chemikalia. Takie odpady przechowuje się w stawach, z których skażenie może przeniknąć do wód gruntowych i powierzchniowych [https://www.epa.gov/radtown/radioactive-waste-uranium-mining-and-milling]. Niby pisze, że radon się rozproszy, ale CO2, który jest niezbędny dla roślin i potrzebny ludziom (efekt Bohra, utrzymanie pracy ośrodka oddechowego w mózgu) też się rozprasza, tak samo metan, który ma niską toksyczność, to dlaczego ludzie zaciekle walczą z tymi gazami, jednocześnie tolerując niebezpieczny radon? Reasumując kopalnie uranu czynią znacznie gorsze szkody niż kopalnie poczciwego węgla. Co ciekawe hałdy powęglowe, które czasem ulegają samozapłonowi, co skrzętnie wykorzystują ekolodzy można wykorzystać do elektrowni, jeśli zapalają się na powierzchni, to pod wpływem odpowiedniej ilości tlenu i wysokiej temperaturze można wykorzystać je w elektrowniach, a co do obecnych hałd i gazów pożarniczych, cytując fanatyków atomu, gazy się rozpraszają i na otwartej przestrzeni ani siarczki, ani tlenki siarki, azotu (tlenek azotu wytwarzamy sami w wątrobie, w skórze podczas opalania, obniża ciśnienie krwi, poprawia nastrój, ukrwienie mięśni, korzystnie wpływa na erekcję) nie maja biologicznego znaczenia, więcej ich powstaje w wyniku rozkładu materii organicznej w wyniku działania bakterii, a CO pod wpływem tlenu w atmosferze zmienia się w CO2.

Smardz jadalny, smorz, smordz, smarszcz, smardz zwyczajny szara lub rdzawoszara lub jasnobrązowa, jajowata lub stożkowata główka ma 3-6 cm głębokie jamki oddzielone żebrowatymi przegrodami, białawy lub rdzawożółty cienki miąższ, sztywny, dołem zgrubiały, podłużnie pomarszczony trzon, rośnie pod klonami, leszczyną, bukami, jesionami, wiązami, owocnik to główka na trzonie, owocniki są puste i kruche, miąższ ma 2 mm, dolna część główki zrośnięta z trzonem, białawokremowy wysyp zarodników, jadalny po ugotowaniu, surowy trujący, całkowicie chroniony, rośnie w widnych liściastych lasach, parkach, ogrodach, zaroślach

Dzieżka pomarańczowa wewnętrzna warstwa silnie pomarańczowa, zewnętrzna jaśniejsza, prószona jakby mąką, młody owocnik miseczkowaty lub kielichowaty, z czasem rozpostarty, pogięty, nie ma trzonu, rośnie na ziemi, pospolity, piękny grzyb, rośnie gromadnie na wilgotnej, nagiej, piaszczysto-gliniastej ziemi, owocniki różnej wielkości rosną wśród mchu i ściółki, miąższ jadalny, rośnie w lasach i na ich skrajach, w zaroślach, parkach, ogrodach, sadach, na wilgotnych łąkach

Próchnilec maczugowaty biały miąższ podkładki korkowy, twardy, niejadalny, biały, na brzegach czarne owocniki z workami z zarodnikami w środku, podkładki czarne, maczugowate, rosną na drewnie, maczugowate lub wrzecionowate u dołu szyjkowato zwężone podkładki z gęsto zbitych strzępek z owocnikami, wysyp zarodników czarnym niejadalny, rośnie w zaroślach, lasach, na drzewach i krzewach liściastych i pniakach

Trufla letnia, trufla czarna, piestrzak czarny, truchla białawy, potem brązowawy miąższ, białawo żyłkowany marmurkowym wzorkiem, ładnie pachnie, owocniki okrągławe lub bulwiaste ze stożkowatymi brodawkami, brązowoczarne, rośnie w lasach liściastych pod powierzchnią ziemi w południowo-zachodniej Europie, głównie w dębinach, mikoryzuje z dębami, rośnie w warstwie próchniczej gleby, na -15 cm głębokości, szukają jej psy i świnie, jadalna, rzadka, dobra

Promieniak wilgociomierz zewnętrzna okrywa pęka w gwiaździsty kształt, wewnętrzna, okrągła okrywa jest szara ma otwór na wierzchu, stare owocniki mają popękaną, ciemnobrązową lub czarną gwiazdkę, owocniki niejadalne, lubi kwaśne gleby, rośnie przy dębach i sosnach, na powierzchni gleby pojawia się 3 centymetrowa kulka, zewnętrzna okrywa pęka na 6-10 ramion, w wilgotne dni ramiona otwierają się w suche zamykają, dojrzałe owocniki stoją kilka dni, rzadki, rośnie na słonecznych brzegach lasów i skalistych zboczach

Kurzawka czerniejąca biały miąższ ciemnieje do brązowego wraz z dojrzewaniem zarodników, kulisty owocnik ma 1,5-5 cm ma sznurkowatą grzybnię, nie ma trzonu, na początku lata na pastwiskach pojawiają się miękkie białe, okrągłe, jajowate owocnik z czasem brązowieją, wtedy wychodzą nowe białe, czarnobrązowe owocniki schną, twardnieją, odrywają się od grzybni, wiatr zrywa je i roznosi wysypując zarodniki z otworu, rośnie na łąkach, pastwiskach, trawiastych stokach, polnych drogach

Tęgoskór pospolity, cuchnący, purchawka kartoflana, fałszywa trufla, dziki kartofel, miąższ twardy, biały, potem różowieje, czernieje, są niebieskie refleksy, owocnik ma 3-15 cm, trujący, powierzchnia cytrynowoochrowa, brązowożółta, skórzasta, łuskowata, spękana, żyje na piaszczystych glebach w lasach liściastych i iglastych, wrzosowiskach, częsty, ma bulwiaste, sztywne owocniki, podobne do ziemniaków, gruba, chropowata skórka nie zdziera się, wysyp zarodników zielonobrązowy

Sromotnik bezwstydny , sromotnik wstydliwy, smardz cuchnący, śmierdziak pod zewnętrzna osłoną galaretowata warstwa, kapelusz pokrywa oliwkowy śluz, owocnik przytwierdzony białymi strzępkami, młode owocniki w osłonach kuliste, jajowate, białe, jadalne, dojrzały pachnie padliną, rośnie w małych grupkach, młode owocniki pachną rzodkiewkami, osłonka pęka, wyrasta prosty biały trzon zakończony naparstkowatym lub dzwonkowatym ciemnym kapeluszem pokrytym śluzem, śluz jedzą muchy i inne owady roznoszące zarodniki, całkowicie chroniony, rośnie w lasach mieszanych i liściastych

Ucho bzowe, uszak bzowy, judaszowe ucho, owocnik miseczkowaty, kubkowaty, czerwonobrązowy podobny do ucha, z czasem ciemniejszy, żeberkowany, fałduje się, w czasie suszy jest twardy po deszczu miękki, przez cały rok na żywych i martwych gałązkach bzu czarnego, rzadziej na klonie, robinii, morwie i innych liściastych drzewach i krzewach pojawiają się owocniki, są mięsiste, galaretowate, wilgotne, przezroczyste, wewnętrzna osłonka błyszcząca, dojrzała oprószona białymi zarodnikami, zewnętrzna aksamitna, wysyp zarodników biały, jadalny

Trzęsak pomarańczowy dojrzałe owocniki wyglądają jak przyprószone mąką, są złote, żółte, rosną na martwych gałęziach, w zimie podczas roztopów w czasie Bożego Narodzenia wyrastają z kory pni drzew liściastych, głównie grabu, owocnik podobny do mózgu, starsze bywają pomarańczowe, wysyp zarodników biały, rośnie w lasach liściastych i mieszanych

Płomykówka galaretowata, płomykowiec galaretowaty miąższ galaretowaty, jadalny nawet surowy, owocniki mają 4-7 cm szerokości, są lejkowate, z jednej strony rozerwane do podstawy, zewnętrzna strona pomarańczowa, rzadki, rośnie grupowo u podnóża drzew iglastych i ich pni, owocnik języczkowaty, łopatkowaty lub lejkowaty zwężony w trzon, dołem zwinięty do środka, górą na zewnątrz, wygląda jak falisty fałd, czerwonopomarańczowy do różowego, półprzezroczysty kolor, w suszę robi się brązowy lub purpurowy, wysyp biały, rośnie w lasach i na ich obrzeżach, rzadka

Pięknoróg giętki lepki, giętki, niełamliwy, sprężysty owocnik wrasta w drewno do 25 cm głębokości, żółty, przypomina drzewko lub krzaczek, podobny do gałęziaka złocistego, suchy staje się twardy i pomarańczowy, po deszczu wraca do miękkiego stanu, wysyp biały, miąższ bez smaku i zapachu, żyje w lasach iglastych i mieszanych, na martwym drewnie iglastych drzew

goździeńczyk grzebieniasty rozgałęzione owocniki, końce ząbkowane, silnie rozgałęzione zaostrzone lub tępe z 2-3 gałązkami, łamliwy, może być rzadko lub gęsto rozgałęziony, pospolity, rośnie w grupach, z krótkiego, białawego trzonu wyrastają gałązki, z czasem brązowieje, miąższ białawy, kruchy, włóknisty, jadalny, gorzkawy, wysyp biały, są żółtawe, szare i fioletowe owocniki, rośnie w lasach liściastych i iglastych

Gałęziaz złocisty, kozia broda, koziobródka, kozie różki, ma ładnie pachnący, włóknisto-wodnisty, miękki, brudno kremowy miąższ, żółtobiałe lub rdzawożółte owocniki o 7-13 cm średnicy rozgałęzione na proste, sztywne gałązki zakończone stożkowatymi ząbkami, rośnie pojedynczo lub po kilka w miejscu w wilgotnych i cienistych lasach liściastych, rzadziej iglastych, białawy trzon rozgałęzia się krzaczkowato, końce dzielą się dwuczłonowo, wysyp rdzawozłoty, niejadalny grzyb

Szmaciak gałęzisty, strzępiak kędzierzawy, baran jadalny, woskowaty, pachnący miąższ, białokremowe owocniki z czasem brązowieją, grzybnia rośnie na korzeniach i pniach drzew iglastych, pasożyt, rośnie pojedynczo, owocnik wygląda jak kalafior, jest kulisty, złożony z listkowatych rozgałęzień pokrytych z obu stron warstwą zarodnikotwóczą, dojrzałe końce są brązowe, łamliwe, miąższ smakuje orzechami, całkowicie chroniony, wysyp ochrowy, żyje w lasach iglastych

Buławka pałeczkowata miąższ twardy potem gąbczasty, owocnik jasnożółty, potem ochrowy, dotknięty brązowieje, cały pokryty warstwą zarodnikotwórczą, niejadalny, najpierw cylindryczny, potem maczugowaty, gładki lub pomarszczony, rośnie w grupach w lasach liściastych i iglastych, częsty w buczynach, gorzki biały miąższ przekrojony brązowieje, wysyp białawożółty

Sarniak dachówkowaty, kolczak, sarna, łoszak miąższ szarobrązowy, elastyczny, soczysty, potem twardy, suchy, kapelusz ma 6-25 cm średnicy, wklęsły w środku, pokryty zachodzącymi na siebie i odstającymi łuseczkami, trzon szarobrązowy, gładki, dołem zgrubiały, rośnie w grupach, brązowy kapelusz z czerwonym odcieniem, brzeg podwinięty, ostry, powyginany u starszych, na spodzie ma grube, gęste, kruche, brązowoszare lub szare kolce o długości 5-12 mm, zbiegają po trzonie, wysyp szarobrązowy, ma korzenny zapach i słodki smak, sproszkowany to przyprawa, żyje w lasach świerkowych i sosnowych, rzadko w liściastych

Kolczakowiec obłączasty, kolczak biały, kruchy, jadalny miąższ, kapelusz o 6-16 cm średnicy, ochrowy do jasno pomarańczowożółtego, w suszę jaśnieje, falisto powyginany, pospolity, rośnie pod bukami, dębami, sosnami, świerkami, pojedynczo lub w małych grupkach, kapelusz gładki, w środku wklęsły, nieregularny, na dolnej stronie ma kolce, są gęste, krótkie, potem rosną, zbiegają po trzonie, trzon pełny, białawy lub kremowy, w smaku kwaskowaty, starsze gorzkawe, wysyp blado kremowy, ciemniejsze okazy rosną w gęstych kępkach, jasne pojedynczo, żyje w lasach liściastych i iglastych

Lejkowiec dęty, skórzak, cholewka, lejkowiec gładki cienkie, łamliwe owocniki, są wierzchem pofałdowane, lejkowate lub trąbkowate, środek wydrążony, brzegi podwinięte, z czasem powyginane i powcinane, łatwo wysycha, szary miąższ z czasem czernieje, jadalny rośnie w cienistych, wilgotnych lasach liściastych i mieszanych, głównie w buczynach, tworzy czarcie kręgi, w deszczowe dni jest brązowy w suche szary, trzonek pusty, zwężony u podstawy, ładnie pachnie, biały wysyp, suszony to przyprawa, młode jadalne

Pieprznik jadalny, kurka, liszka, kurza stopka ma bladożółty miąższ, smakuje łagodnie, potem pieprznie, spód kapelusza ma nieregularnie, widlasto rozgałęzione listewki zachodzące na trzon, kapelusz ma 1-7 cm średnicy, jest płaski z podwiniętym brzegiem, potem lejkowaty, pofałdowany, trzon jaśniejszy od kapelusza, kapelusz bladożółty, jasno pomarańczowy i pomarańczowy, starsze maja postrzępione brzegi, 1 z najliczniejszych grzybów, rośnie wśród mchu i opadłych liści, wysyp białawy lub żółtawy, lisówka pomarańczowa, fałszywa kurka jest niejadalna, ale podobna, rośnie w lasach liściastych i iglastych

Ozorek dębowy miąższ włóknisty, czerwonym jasno żyłkowanym po rozcięciu wycieka czerwony sok, nerkowaty, półokrągły, lepki, promieniście wzorkowany kapelusz ma 2-6 cm grubości, powierzchnia ma brodawki, jest czerwonopomarańczowa potem krwistoczerwona, rzadki nadrzewny, jadalny grzyb, rośnie na dębach i pniakach w starych drzewostanach pojedynczo lub w grupkach, daje brunatną zgniliznę drewna, przypomina surowy język, przyrasta bokiem lub krótkim trzonem, wysyp biały

Wrośniak różnobarwny skórzasty, biały miąższ, niejadalny, igłowate białawe rurki kremowieją, kapelusz ma kolorowe koncentryczne kręgi, są żółte, brązowe, granatowe, przyrasta bokiem dachówkowato do pnia, pospolity na całym świecie, daje białą zgniliznę drewna, owocniki płaskie, wachlarzowate, brzeg jaśniejszy, wysyp słomkowożółty, żyje w lasach, parkach na pniach i drzewach liściastych, płotach, deskach, palach, podkładach kolejowych, drewnianych konstrukcjach

Laskownica spłaszczona kapelusz ma 3-8 cm grubości, twardy, korkowy, półkolisty, pomarszczony z garbkami, przyrasta bokiem do podłoża, 2 warstwy rurek ma 2-letni grzyb, korkowaty miąższ jest biały, potem brązowy, rośnie pojedynczo lub w grupach, dachówkowato zachodzą na siebie, lubi pnie drzew liściastych, rzadziej iglastych, daje biała zgniliznę drewna, żyje wiele lat, co roku wytwarza warstwę rurek o 8-25 mm wysokości, która rośnie na poprzedniej, skórka kapelusza jest gładka, szara lub rdzawobrązowa podobna do kory, pęka po naciśnięciu, ściśnięte pory brązowieją, wysyp rdzawobrązowy lub kakaowy, żyje w lasach, parkach, zaroślach, przy drogach, na pniach, czasem drzewach

porek bzowy białawe, potem ochrowe kruche rurki z małymi porami, miąższ biały, miękki, suchy jest twardy skórka szarobrązowa lub ochrowa, starsza złuszcza się, kapelusz ma 2-6 cm grubości, najpierw półkolisty potem nerkowaty, zaokrąglony i podwinięty brzeg, częsty grzyb, ma krótki boczny trzonek, rośnie na brzozach i pniach brzóz, daje brunatną zgniliznę drewna, powstały proszek służył do czyszczenia zegarków, jednoroczne owocniki zostają do wiosny, powierzchnia gładka, biaława potem brudnożółta, płowa, miąższ suchy, korkowy, niejadalny, wysyp biały, żyje w lasach, parkach, tylko na brzozach

Podgrzybek brunatny, grzyb kasztanowaty, borowik brunatny, półgrzybek, siniak białawy miąższ po przecięciu sinieje, kremowe lub żółte rurki potem są oliwkowe lub zielone, kapelusz ma 5-16 cm średnicy, jest zamszowy, matowy, potem gładki, w deszczu lepki, śluzowaty, trzon cylindryczny, podłużnie pręgowany, baryłkowaty, zgniecione miejsca sinieją, jeden z najczęstszych borowikowatych, rośnie na kwaśnych glebach pod sosnami i świerkami, rzadziej pod bukami i dębami w lasach iglastych i liściastych, głównie w świerkowych drzewostanach, brązowy, półkolisty kapelusz robi się poduszkowaty, rurki błękitnieją, wysp oliwkowobrązowy, surowy trujący, gotowany jadalny

Maślak żółty, borowik ziarnisty, grzyb pępek, błotownik, zajęczak, podgrzybek miąższ żółtawy, jadalny, kapelusz brązowy lub żółty ma 5-10 cm średnicy, lśniąca skórka, w deszczu śluzowata, pory wydzielają kropelki białego mlecznego płynu, który zasycha tworząc brązowe ziarenka, dobry w smaku, jest pod sosnami w lasach iglastych , w trawie, przy zrębach, na polanach, dojrzały kapelusz poduszkowaty, bladożółty trzon bez pierścienia, u starszych brązowy dołem, wysyp żółtobrązowy

Podgrzybek złotawy, borowik złotawy, grzyb złotawy, zajączek miąższ jadalny, w kapeluszu i górze trzonu błękitnieje po przekrojeniu, kapelusz ma 3-7 cm średnicy, ochrowoliwkowy, skórka pęka w kostki oddzielone jasnymi, różowymi rysami, ochrowy, żółty trzon w środkowej i dolnej części karminowy, jeden z najpospolitszych borowikowatych, żyje w lasach liściastych i iglastych, nie ma go w górach i na torfowiskach, wypukły, poduszkowaty, zamszowy, matowy kapelusz, kremowo żółte rurki stają zielonkawe, oliwkowe, po przekrojeniu zielenieją, po zgnieceniu sinieją, równy, cienki trzon, wysyp oliwkowy, starsze jedzą owady

Maślak żółty, grzyb modrzewiowy, borowik strojny, piękny, żółty, maślak czerwony jasnożółty, soczysty, smaczny, jadalny miąższ, kapelusz ma 4-15 cm, jest pomarańczowy, śluzowaty z odchodzącą skórką, trzon nad pierścieniem żółty, siateczkowany, pod żółtobrązowy, podłużnie włóknisty, rośnie tylko pod modrzewiami, jadalny, żółte przyrośnięte rurki stają się oliwkowozielone, drobne, okrągławe, z wiekiem kanciaste pory, mają kolor rurek, dotknięte brązowieją, trzon ma białawy, lepki pierścień, ochrowy wysyp zarodników, żyje w lasach modrzewiowych i pod pojedynczymi modrzewiami

Koźlarz grabowy miąższ biały po przekrojeniu szarofioletowy, potem czarny, długie, szare do oliwkowobrązowych rurki, poduszkowaty, żółtobrązowy, szarobrązowy, oliwkowobrązwoy, czarny lub czarnobrązowy kapelusz z drobnymi zmarszczkami i wgłębieniami ma 6-12 cm średnicy, trzon z czarnymi kosmkami, borowikowaty z długimi, czarnymi łuseczkami, jest częsty, jadalny, rośnie w wilgotnych, cienistych, liściastych lasach pod grabami, białawe, potem żółte pory po dotknięciu szarzeją i czernieją, miąższ bez smaku i zapachu, wysyp tytoniowobrązowy

goryczak żółciowy, grzyb cierpki, żółciowy, gorzki zajączek lub zajęczak miąższ biały, gorzki, niejadalny, półkolisty, potem poduszkowaty, żółtobrązowy, czerwonobrązowy lub ciemno brązowy kapelusz ma 5-12 cm średnicy, bladoróżowe rurki ciemnieją po dotknięciu, cylindryczny jaśniejszy od kapelusza trzon z różową lub brązową siateczką, rośnie w iglastych i mieszanych lasach na kwaśnych piaszczystych glebach, w wilgotnych miejscach w mchu pod sosnami, w suche dni kapelusz jest błyszczący w mokre lepki, po przełamaniu miąższ różowieje, różowy wysyp

Borowik ponury, grzyb świniak, siniak, dębiak, siniuch po przekrojeniu miąższ robi się sinoniebieski, u podstawy trzonu winnoczerwony, oliwkowy, omszony kapelusz ma 7-23 cm średnicy, trzon ma siateczkę o długich oczkach, lubi ciepło, rośnie głównie na niżu, trujący, by był jadalny trzeba go dobrze ugotować, kapelusz po dotknięciu sinieje, potem robi się czarnobrązowy, rurki są pomarańczowe lub jasno czerwone, zgniecione sinieją, okrągłe pory żółtawe, potem pomarańczowoczerwone, czerwonordzawa siateczka na żółtym lub brudno czerwonym trzonie, złamany trzon sinieje, wysyp oliwkowy

Borowik szlachetny, grzyb prawdziwy, borowy, dębowy, prawdziwek biały miąższ nie zmienia koloru, kapelusz o 6-15 cm średnicy, półkolisty potem wypukły, poduchowaty, ciemnobrązowy, w wilgotne dni lepki i lśniący, młode rurki kremowe, starsze zielonożółte i oliwkowozielone, mocny, baryłkowaty potem maczugowaty biały trzon na górze ma biała lub jasnobrązową siateczkę, najsmaczniejszy grzyb jadalny, rośnie pojedynczo lub w małych grupkach w lasach sosnowych, świerkowych, liściastych pod świerkami, sosnami, głównie w górach, oliwkowobrązowy wysyp zarodników

Mleczaj dołkowy podwinięty brzeg kapelusza o średnicy 8-15 cm, słomkowożółty kapelusz lejkowaty z cienkimi pręgami, w wilgotne dni śliski, w nacięciach jest białe mleczko, które żółcieje, gruby, sztywny trzon w kolorze kapelusza ma ciemnożółte wodniste wgłębienia, rzadki, niejadalny grzyb, rośnie w górach, w lasach iglastych, głównie pod świerkami, równej długości kremowe blaszki, starsze w brązowe plamy, blaszki zbiegają się do trzonu, czasem do niego przyrastają, blado ochrowy wysyp, gorzki, piekący smak

mleczaj przydymiony biały miąższ po pewnym czasie po przekrojeniu różowieje, kapelusz ma 2-10 cm średnicy, ma wypukły środek, jest aksamitny, ciemnobrunatny, starszy ma pomarszczone brzegi, aksamitny, górą pomarszczony trzon, rzadki, niejadalny grzyb, rośnie głównie w lasach iglastych w wyższych partiach gór na kwaśnych glebach, kapelusz o suchej, zamszowej powierzchni, trzon jaśniejszy, w dole ma białawy nalot, czekoladowobrązowe blaszki zbiegają po trzonie, wysyp w kolorze jasnej ochry, miąższ ma gorzkawy, łagodny smak

Mleczaj smaczny, krówka, mleczaj krówka, mleczak, mlecz białawy, sztywny, jadalny miąższ wydziela białe mleczko, u starszych przypomina śledzia, kapelusz ma 5-12 cm średnicy, najpierw wypukły, potem zagłębiony, pomarańczowoczerwony, pomarańczowobrązowy lub brązowawy, suchy matowy, starszy popękany, mięsisty, sztywny owocnik, rośnie pojedynczo lub w grupkach w lasach liściastych i iglastych, rośnie nawet suchym latem, gęste, kremowe lub ochrowe blaszki zbiegają po trzonie, uszkodzone rdzewieją, cylindryczny, gładki, pełny, jaśniejszy od kapelusza trzon, mleczko szarzeje na powietrzu, jemy kapelusze, kremowy wysyp, żyje w iglastych i liściastych lasach

Rydz mleczaj, rydz pański, smaczny, prawdziwy, rydzyk miąższ ma pachnące mleczko o łagodnym smaku, kapelusz ma zielone plamki, 3-12 cm średnicy, podwinięte brzegi, ciemniejsze kręgi, wklęsły środek, młody trzon porowaty, starszy pusty, żyje gromadnie lub pojedynczo, ceglastopomarańczowy kapelusz w zielone plamy, czerwonopomarańczowe blaszki zbiegają po trzonie, zgniecione zielenieją, jaśniejszy trzon ma zielone plamki, białawy miąższ przekrojony pomarańczowy, potem zielonkawy, wysyp kremowo żółty, zbiorowy gatunek, żyje w świerkowych i sosnowych lasach

gołąbek modrożóły biały miąższ o łagodnym smaku i zapachu, w trzonie są jamy, kapelusz ma 5015 cm średnicy, jest żyłkowany, skórka odchodzi, białe, miękkie, elastyczne blaszki, częstszy w lasach liściastych niż iglastych, szary, szarozielony, różowooliwkowy, niebieskoszary, środkiem żółtawy lub ochrowy kapelusz, dojrzały ma wgłębienie, skórka lepka w deszczu, biały, błyszczący, gładki, pełny trzon, starszy gąbczasty, pod skórką lekko fioletowy miąższ, wysyp biały, jadalny grzyb jedzony przez owady i ślimaki

gołąbek brudnożółty biały, lekko ostry miąższ, kapelusz ma 6-9 cm średnicy, brudnożółty, rdzawobrązowy, starszy prążkowany, skórkę można zdjąć z brzegów, biały, szarawy trzon, pospolity, niejadalny leśny grzyb, rośnie w głównie w lasach iglastych, rośnie pod koniec lata i jesienią, w wilgoci kapelusz jest lepki w suche dni błyszczący, bywa żyłkowany lub pofałdowany, jasnokremowy wysp zarodników

gołąbek jadalny blaszki jednakowej długości, biały miąższ o smaku orzechów laskowych, kapelusz płaski, wgłębiony środkiem o karbowanym brzegu i średnicy 5-10 cm, sztywny, biały, dołem zwężony trzon miewa rdzawe plamy, jeden z najlepszych gołąbków, kapelusz ma winnoróżowy, purpurowoczerwony lub blado ochrowy, środek jaśniejszy lub ciemniejszy, kruche, białawe, przyrośnięte lub zbiegające blaszki, miąższ być miejscami rdzawobrązowy, starsze pachną śledziami, biały wysyp, skórka nie sięga brzegów, rośnie w lasach mieszanych i liściastych

gołąbek wymiotny, bedłka, bedłka trująca, surojadka trująca, psi grzyb biały miąższ, cienki w kapeluszu, kapelusz ma 5-10 cm średnicy, bladoróżowy, czerwonoróżowy, płaski kruchy, trzon biały, cylindryczny, gładki, matowy, wilgotna skórka daje się zdjąć, są różne kolory kapelusza, najczęstsze wiśniowoczerwone są w lasach iglastych, różowoczerwone pod brzozami, suchy kapelusz błyszczący, blaszki wąski przyrastają do trzonu, biały wysyp, rośnie w lasach sosnowych, świerkowych, na torfowiskach, na wilgotnych miejscach kwaśnych gleb

maślanka wiązkowa, bedłka opieńka wiązkowa, opieńka dzika, fałszywa, psia miąższ siarkowożółty, dołem trzonu brązowawy, gorzki, bezwonny, blaszki najpierw żółtawe, potem zielonkawe, na koniec fioletowoczerwone, kapelusz ma 2-7 cm średnicy, jest płaski z małym garbkiem, siarkowożółty, w środku ciemniejszy, żółtawy trzon z zielonkawym odcieniem, w dole ma brunatne włókna rośnie w kępkach lub wiązkach do kilkudziesięciu osobników, rozkłada drewno, kapelusz ma porozrywane brzegi, młode blaszki maja błoniastą, szybko pękającą osłonkę, owocnik w wiązce zrastają się, pierścień to szybko znikająca smuga, czarnofioletowy wysyp, słabo trujący grzyb, rośnie na pniakach drzew liściastych i iglastych

łuskwiak nastroszony jasnożółte blaszki ciemnieją, żółtawy miąższ ciemniejszy u podstawy, kapelusz ma 6-10 cm, półkolisty, lekko wypukły, jasnożółty z dużymi, odstającymi, rdzawobrązowymi łuseczkami, trzon pod pierścieniem ma odstające łuseczki, nad gładki, owocniki rosną w kępkach, niejadalny grzyb rozkłada drewno buka, klonu, świerku, drzew owocowych, gęste blaszki przy trzonie zbiegające lub wykrojone, postrzępiony pierścień, gorzki smak, pachnie rzodkiewką, brunatny wysyp, szkody na drzewach widoczne po latach, kiedy wiatr łamie spróchniałe brązowe drewno, żyje w parkach, lasach, sadach, na pniakach i żywych drzewach

Hełmówka obrzeżona blaszki i zarodniki rdzawobrązowe, kapelusz ma 304 cm, w wilgotne dni śluzowaty, miodowobrązowy, w suche dni żółtobrązowy, błoniasty pierścień zwykle odpada, smukły, pusty, na szczycie oszroniony trzon, rośnie pojedynczo lub w małych kępkach na pniach i zwalonych koronach drzew iglastych, rzadki grzyb, lubi sosny i świerki, ogórkowomączny zapach, gorzki smak, śmiertelnie trujący, cienkie, gęste, lekko przezroczyste blaszki karbują wilgotny brzeg kapelusza, trzon w kolorze kapelusza dołem ciemnobrązowy, rdzawobrązowy wysyp, rośnie na butwiejących częściach drzew iglastych

łuszczak zmienny, łuskwiak zmienny, bedłka zmienna, opieńka zmienna rdzawobrunatne, przyrośnięte lub zbiegające blaszki, piaskowożółty do rdzawobrunatnego kapelusz ma 3-6 cm średnicy, dzwonkowaty potem płaski z lekkim garbkiem w środku, wilgotny jest ciemniejszy, prążkowany, trzon nad pierścieniem gładki, pod ma brunatne łuseczki, rośnie w kępkach na martwym drewnie drzew liściastych, rzadziej iglastych, w parkach, lasach, ogrodach, w przydrożnych zadrzewieniach, po odcięciu trzonu jadalny, rdzawobrązowy wysyp, miąższ białawy i miękki w kapeluszu, w trzonie twardy i rdzawobrunatny

Boczniak ostrygowaty, bedłka ostrygowata, przyuszek ostrygowaty, biały miąższ, starsze blaszki łatwo się odrywają, kapelusz ma 5020 cm, gładki, boczny, w kształcie muszli o podwiniętym brzegu, blaszki zbiegające, białawe potem szarawe, boczny, krótki, pełny, biały trzon, owłosiony u podstawy, rośnie grupowo, dachówkowato na drzewach liściastych i drewnie topól, wierzb, buków, grabów, brzóz, jesionów, daje biała zgniliznę, kapelusz od popielatego do szarobrązowego, jadalny, młode są miękkie, biały wysyp, rośnie w ogrodach, lasach, parkach

Opieńka miodowa, podpieniek, łopieńka, podpieniek młody kapelusz jadalny po ugotowaniu i odlaniu wody, ma 3-11 cm, półkolisty, potem wypukły, płaski dojrzały ma garbek, może mieć łuski, miodowożółty lub rdzawobrązowy, mięsisty cielisty miąższ, łykowaty w trzonie, walcowaty, białożółty pierścień, gęste blaszki są jaśniejsze, żółtawe od kapelusza mają brązowe plamki, cylindryczny trzon żółtawy u podstawy ciemniejszy, młode zarażone drzewka umierają, starsze dostają białej zgnilizny, wysyp biały, grzyb zbiorowy, rośnie na pniakach i żywych drzewach

Zimówka aksamitnotrzonowa, pieniężnik aksamitnotrzonowy, zimówka, listopadówka, wierzbówka, pniakówka, monetka cienki, łagodnie pachnący miąższ, jadalny grzyb, sztywny, aksamitny trzon górą żółtawy, reszta ciemnobrązowa, kapelusz ma 2-12 cm, w deszczu śliski i lepki, żółtopomarańczowy lub żółtobrunatny z ciemniejszym szczytem, rośnie po pierwszych mrozach, zbieramy w Boże Narodzenie, rośnie w dużych kępkach, owocniki rosną dachówkowato, blaszki białawe, kremowe potem żółtawe, blado kremowy wysyp, rośnie w lasach, parkach, ulicznych zadrzewieniach, na pniach drzew liściastych

łuskawiec jeleni blaszki białawe, różowe potem brązowoczerwone, kapelusz ma 5-15 cm, dzwonkowaty potem płaski, brunatny, szarobrązowy lub szary, na szczycie łuskowany, biały jadalny miąższ, białawosiny miąższ z włóknistymi strzępkami, bulwiasta podstawa, rośnie pojedynczo lub po kilka sztuk, błyszczący kapelusz popękany w suszę, walcowaty, górą zwężony trzon, łatwo się łamie, różowy wysyp, żyje w wilgotnych i cienistych lasach liściastych i mieszanych, na pniakach, martwych drzewach głównie dębach i bukach

Krowiak podwinięty, olszówka jasnożółty u podstawy rdzawobrązowy miąższ, kapelusz ma 5-15 cm, lejkowaty, płaski, środkiem wklęsły, rdzawobrązowy, ochrowobrązowy, oliwkowy, zbiegające blaszki uszkodzone rdzawobrunatnieją, krótki, zwężony u podstawy,pełny cylindryczny jaśniejszy od kapelusza trzon, brzeg kapelusza podwinięty, wypukły młody kapelusik omszony, starszy łysy, suchy matowy, wilgotny lepki, śliski, trujący grzyb, żółtobrązowe blaszki staja się oliwkowobrązowe, rośnie pod olchami, brzozami, świerkami, sosnami, dębami, najczęściej truje on, rdzawobrązowy wysyp, rośnie w wilgotnych miejscach w lasach

Zasłonak szpiczasty miąższ jaśniejszy od kapelusza, który ma 3-7 cm, jest stożkowaty potem wypukły, pomarańczowobrązowy lub rudobrązowy, ma łuseczki, resztki osłonki są na trzonie, fluoryzuje w ultrafiolecie, rośnie na kwaśnych glebach w wilgotnych lasach i na bagnach, w lasach iglastych, młode mają na brzegu resztki cytrynowej pajęczynowatej osłonki, grube, szerokie, rzadkie blaszki, trzon zgrubiały od podstawy, blado pomarańczowy, pachnący miąższ u starszych żółtawy, brązowy pod skórką, rdzawobrązowy wysyp, śmiertelnie trujący, rzadki

Zasłoniak nijaki bzowe potem cynamonowe blaszki, miąższ biały, w trzonie żółtawy, kapelusz ma 508 cm, półkolisty potem wypukły do prawie płaskiego, młode mają pajęczynowatą osłonkę łączącą brzeg kapelusza z trzonem, brzeg kapelusza podwinięty, w wilgoci śluzowata skórka, najsmaczniejszy zasłonak, rośnie na głównie wapiennych glebach w lasach iglastych, żółtobrązowy kapelusz z podwiniętym brzegiem, gęste blaszki zbliżone do białawego trzonu, gruby, szerszy u podstawy trzon, pełny pokryty kosmkowatymi włókienkami, zbity, łagodny w smaku, bezwonny miąższ, rdzawobrązowy wysyp

Strzępiak ceglasty, włókniak ceglasty biały mięsisty kapelusz czerwienieje po przekrojeniu, kapelusz ma 3-8 cm, stożkowaty lub dzwonkowaty, potem płaski z garbkiem, brzeg odgięty popękany, białawe blaszki potem różowawe, gliniastobrązowe, biały potem ceglastoróżowy, oliwkoworóżowy pełny trzon, śmiertelnie trujący, rośnie pojedynczo lub grupowo zwykle pod bukami, białawy lub ochrowy kapelusz starszy ceglastobrązowy, uszkodzone blaszki mają czarne plamki, spirytusowosłodki zapach, smak łagodny potem gorzki, ochrowobrązowy wysyp, rośnie w prześwietlonych lasach liściastych, zaroślach, parkach

Płachetka kołpakowata, niemka, turek, chochołka białawy, bezowy miąższ pod skórką żółtawy, kapelusz ma 5-12 cm, jajowaty, wypukły potem spłaszczony, ochrowaty, w suszę promieniście pomarszczony, na brzegach popękany, w wilgoci ma delikatny biały nalot, gliniastożółte potem rdzawobrązowe, karbowane blaszki, trzon z błoniastym, żółtawym pierścieniem, rośnie w sosnowych, świerkowych i mieszanych lasach, po ciepłych letnich deszczach, wśród borówek czernic, na kwaśnych glebach, młody kapelusz ma białawe łuseczki, resztkę białej błonki na brzegu, prążkowany trzon, rdzawy wysyp

klejówka kleista, ślimak, ślimaczek, klejak, tłuścioch ma biały miąższ u podstawy trzonu cytrynowy, miąższ kapelusza jadalny, niebieskoszary potem orzechowy, brązowy, półkolisty potem wypukły potem płaski z wklęśnięciem na szczycie na szczycie kapelusz ma 5-13 cm, czarne plamki, ma śluz w suszę wysycha i błyszczy, na brzegu wiszą śluzowate resztki osłonki, grube, rzadkie, zbiegające, białawe potem szare blaszki, rośnie pojedynczo lub grupowo w pogórskich i górskich świerczynach, czarny wysyp, lubi lasy iglaste i mieszane

pierścieniak grynszpanowy miąższ białawy z niebieskawym lub zielonkawym odcieniem, kapelusz ma 5-7 cm, miedzianozielony lub niebieskozielony, szczyt ma żółtawy odcień, brzegi watowate ochrowe łatki, białawe potem fioletowoszare, purpurowobrunatne blaszki o białych ostrzach, pod pierścieniem na trzonie są białe odpadające łuseczki, rośnie w małych i dużych kępkach w lasach, suchy kapelusz lśni, mokry jest śluzowaty, trzon jasnoniebieski lub jasnozielony, szczątkowy, nietrwały pierścień, miąższ pachnie rzodkiewką, fioletowobrunatny wysyp, niejadalny, rośnie na martwych iglakach, głównie świerkach, sosnach, jodłach

Czernidłak kołpakowaty, psia bedłka, bedka, czernidlak, czerniak, gnojak, gnojnik, kapelusznik, czarny kolpak młody miąższ dobry, powierzchnia kapelusza ma duże, białe, dostające łuski, kapelusz ma 3-10 cm średnicy, cylindryczny, potem dzwonkowaty, białawy, na szczycie ochrowobrązowy, pusty, biały trzon, rośnie w kępkach, szybko rośnie, brzegi kapelusza pękają i zmieniają się w czarną maź, trzon łatwo się odłamuje, mały, biały, ruchomy pierścień przesuwa się u podstawy trzonu, czary wysyp, młode owocniki jadalne, rośnie na brzegach lasów, przydrożach, podwórkach, łąkach, pastwiskach, parkach, na trawnikach

Grzybówka mleczajowa kapelusz ma 1-1,5 cm, stożkowatodzwonkowaty, brzegiem prążkowany, białoszary do prawie czarnego lub ciemnoszary z ciemniejszym szczytem, wilgotny bruzdkowany od blaszek, blaszki zaokrąglone przy trzonie, trzon suchy, cienki, szary miąższ, białe, wąskie blaszki, cienki trzon, częsty w lasach latem i jesienią, niejadalny, stare owocniki tracą sok, wysyp biały, rośnie w lasach, na polanach

Lakówka ametystowa jedwabosto-włókienkowy trzon, kapelusz ma 2-5 cm, płaski, wgłębiony w środki, fioletowy, młody miąższ fioletowy, potem różowy do bladobrunatnego, grube, rzadkie blaszki, młody kapelusz fioletowy, stary kremowy lub bladoochrowy, starsze blaszki biało oprószone zarodnikami, młode ametystowe, trzon bladofioletowy, brązoworóżowy lub rdzwobrzowy, wysyp biały, żyje wśród mchów, w lasach iglastych i liściastych

Twardzioszek przydrożny, przydrożka, tańcówka, zawieruszka, podróżniczek białawy trzon o zapachu świeżych trocin i miłym smaku, kapelusz ma 2-5 cm, tępo stożkowaty potem płaski z tępym garbkiem, brzeg prążkowany, rzadkie blaszki, suche białawe, wilgotne ochrowe, trzon pełny, rurkowaty, rośnie grupowo po deszczu często w czarcich kręgach, smaczny, jadalny, wilgotny kapelusz jest brązowożółty, suchy blado ochrowy, młody trzon filcowaty, potem gładki, wysyp biały, rośnie w parkach, ogrodach, przy leśnych drogach

Lejkówka odbielona biały miąższ pachnie mąką potem piłowanym drewnem, kapelusz ma 2-4 cm, biały do szarawego, rozpostarty, wgłębiony w środku, falisto powyginany, cienkie, zbiegające blaszki, większość białych lejkówek truje, rośnie pojedynczo lub w małych kępkach, młody kapelusz wypukły z podwiniętym brzegiem, wilgotny śluzowaty, suchy jedwabiście połyskuje, pełny, biały, cylindryczny trzon, biały wysyp, rośnie na brzegach lasów, łąkach, pastwiskach

Gąsówka mglista, bedłka mglista, głąbik mgławy biały, mięsisty miąższ o łagodnym zapachu i ziemistym smaku, kapelusz ma 5-15 cm, wypukły, potem płaski o faliście powyginanym brzegu, białawe, gęste, lekko zbiegające blaszki, kapelusz ma lekko podwinięty brzeg, trzon mocny, gładki, dołem zgrubiały, kapelusz a potem tylko środek są biało zamglone, tworzy czarcie kręgi, w wilgotną pogodę kapelusz ciemnoszary do szarobrązowego, w suchą bladoszary lub białawobrązowy, owocniki jadalne, wysyp biały, rośnie w lasach iglastych i liściastych

Gąsówka naga, gąska naga, bedłka fioletowa, rycerzyk fioletowy, gąska fioletowa trzon i blaszki fioletowe, miąższ jadalny, ma łagodny smak i miły zapach, kapelusz ma 6-15 cm, wypukły potem w środku wklęsły, jasnofioletowy, dojrzały ciemniejszy, starszy brzeg kapelusza pofałdowany, młody ma podwinięty brzeg, trzon pokryty podłużnymi, wrośniętymi włókienkami, saprofit, można go hodować na słomie, sianie, ściółce liściastej i iglastej, tworzy czarcie kręgi, gęste, cienkie blaszki fioletowe potem brunatne, podstawa trzonu filcowata, trzon pokrywa watowata grzybnia, bladoróżowy wysp, jadalny po ugotowaniu, rośnie w lasach, parkach, na śródleśnych łąkach, na grubej warstwie opadłych liści

gąska zielonka, zieleniatka, gąska żółta jaskrawożółte blaszki na jaśniejszym miąższu, miąższ pachnie świeżo zmieloną mąką, jadalny, pospolity, kapelusz ma 4-8 cm, żółtozielony, żółtobrązowy, brązowooliwkowy, w środku ciemniejszy, pełny, żółty, żółtozielony trzon, jeden z najpóźniejszych jadalnych grzybów, spomiędzy igliwia i mchu widać górną część kapelusza, powierzchnia kapelusza ma promieniste włókienka, bywa popękana, w wilgoci kleista, zawsze pokryta ziarenkami piasku, brzeg podwinięty u dojrzałych powyginany, biały wysyp, żyje na piaszczystym podłożu w lasach iglastych

majówka wiosenna, gąska majowa lub wiosenna biały miąższ o zapachu świeżo zmielonej mąki, biały do kremowego kapelusz ma 7-12 cm średnicy, dojrzały żółtobrązowy z podwiniętym brzegiem, krótki, gruby, białawy trzon bez pierścienia, sucha, gładka skórka kapelusza, owocuje w maju, tworzy czarcie kręgi, jadalny, kapelusz dzwonkowaty lub stożkowato wypukły, starszy spłaszczony, cienkie, gęste blaszki przy trzonie wycięte w ząbek, biały wysp, rośnie na łąkach, pastwiskach, skrajach lasów, śródleśnych polankach

Muchomor mglejarka, mglejarka pochwiasta, muchomor pochwiasty, mglejarka pusty, gładki biały trzon zwężony ku górze, nie ma pierścienia, biały, cienki, jadalny miąższ, kapelusz ma 4-12 cm, brunatny biały, szafirowy, żółty z prążkowanym brzegiem, częsty grzyb, rośnie na kwaśnych glebach, w starych parkach, na brzegach rzek w lasach iglastych i liściastych, cienki, łamliwy kapelusz, młody dzwonkowaty, starszy rozpostarty, powierzchnia może mieć do kilku łatek po osłonce, biały wysyp, jadalny po ugotowaniu

Muchomor czerwonawy, muchomor prawdziwy, czerwony, muchorówka, muchoraj biały miąższ przekrojony czerwienieje, najbardziej u podstawy trzonu, kapelusz ma 5-15 cm, młody blado różowy, starszy czerwonobrązowy, płaski, wolne białe blaszki, starsze z czerwonymi plamami, młode owocniki kuliste, prążkowany pierścień, trzon przy podstawie czerwonawy, bulwa u podstawy trzonu, jadalny po ugotowaniu, kapelusz ma białawe lub brązoworóżowe łatki, wysyp biały, rośnie w lasach liściastych i iglastych

Muchomor sromotnikowy, muchomor zielonkawy, bulwiasty, muchoraj zielony, biały miąższ, starszy pachnie surowymi, tartymi ziemniakami, młody bezwonny, kapelusz ma 6-12 cm, zielonożółty, oliwkowozielony, szarobiały, nasada trzonu bulwiasto zgrubiała, otoczona biała pochwą, duży, zwisający pierścień, blaszki białe i wolne, najgroźniejszy, śmiertelnie trujący grzyb, kapelusz ma jaśniejsze plamki, jest wypukły, potem płaski, lśniąca, gładka skórka bez łatek, trzon ma zygzakowaty wzorek, łatwo się odłamuje, wysyp biały, grzyb mikoryzuje z bukami i dębami, żyje w lasach mieszanych i liściastych

Muchomor czerwony, muchorówka, muchomor prawdziwy biały miąższ o słodkawym zapachu, pod skórką żółty, kapelusz ma 10-20 cm, szkarłatnoczerwony, ma białe resztki osłonki, białe wolne blaszki, biały trzon z dużym białawym pierścieniem, piękny, trujący grzyb, koncentryczne łatki na kapeluszu, młody kapelusik kulisty potem płaski, brzeg prążkowany, młody trzonek pełny potem pusty, łatwo się odłamuje, zakończony bulwką ze zgrubieniem, wysyp biały, żyje w lasach iglastych, liściastych, młodnikach brzozowych i brzozowo-sosnowych

Czubajka kania, kania, sowa, parasolnik, parasolowiec, czubajka wyniosła kapelusz ma 10-30 cm średnicy, stożkowato wypukły, potem płaski z brodawkowatym garbkiem na środku, trzon gąbczasty potem pusty, wolne blaszki, ruchomy pierścień łatwo się przesuwa, młody trzon brązowy potem popękany, młode owocniki wyglądają jak pałeczki do bębenka, smaczna, jadalna, młody kapelusz brązowy, potem skórka pęka, powstają dachówkowate łuski, gęste białe blaszki nie dochodzą do trzonu, trzon łatwo się odłamuje, biały wysyp zarodników, żyje w leśnych zrębach, na trawiastych polanach, brzegach lasów liściastych

Pieczarka lśniąca, pieczarka leśna przekrojony miąższ czerwienieje, kapelusz ma gęste, drobne łuseczki, najpierw jasne, potem czerwonawe, na koniec czarnobrązowe, 6-10 cm średnicy, trzon ma szeroki, białawy, odstający pierścień rośnie w lasach iglastych tylko, głównie w świerczynach, na glebach zasobnych w związki azotu, kapelusz najpierw prawie kulisty potem wypukły, gładki biaąłwy lub szary trzon w miejscach uszkodzeń czernieje, starsze miewają brązowawy pierścień, miąższ cienki, białawy, przekrojony pachnie świeżym drewnem, czekoladowobrązowy wysyp

Pieczarka żółtawa białe blaszki stają się jasnoróżowe, rozkrojona biała podstawa trzonu jasnożółcieje, gładki kapelusz miewa baryłkowate łuseczki, błoniasty pierścień zwisający, kapelusz ma 7-11 cm średnicy, najpierw kulisty potem wypukły, trująca, świeża nie pachnie, starsza pachnie karbolem lub atramentem, zwłaszcza ugotowana, ściśnięty kapelusz żółknie, gęste blaszki nie przyrastają do trzonu, wysyp purpurowobrązowy, żyje w parkach, lasach liściastych i iglastych

Pieczarka polna biały, jedwabistowłóknisty, gładki lub z brązowawymi łuseczkami na szczycie kapelusz ma 6-10 cm średnicy, młode blaszki różowe, trzon ma biały pierścień, dobry jadalny grzyb, rośnie od wiosny do jesieni, często gromadnie, młode są prawie koliste, starsze półkoliste, dojrzałe płaskie, łatwo odłamujący się trzon jest biały, dołem rdzawobrązowy, przekrojony miąższ lekko różowieje, delikatnie smakuje, łagodnie pachnie, czerwonobrązowy wysyp zarodników, najpopularniejszy jadalny grzyb, wystarczy jedna mglista jesienna noc, by wyrosły tysiące owocników na polu, rośnie na łąkach, podwórkach, sadach, ścierniskach, w ogrodach

Na podstawie Rośliny i Zwierzęta książka z kluczem do rozpoznawania część 3/5 dodatek do Gazety Wyborczej z 2008 r, na podstawie NASZA PRZYRODA rośliny i Zwierzęta Europy, wydaną przez Reader's Digest Przegląd sp. z.o.o z 2003 r