biologia i ochrona przyrody

Dziś opiszę dwie stare rośliny, znane od dawnych czasów, obecnie troche zapomniane.
Pigwa pospolita Cydonia oblonga z rodziny różowatych Rosaceae, krzew lub drzewko z łuskowatą korą, kora jest czerwona, szara lub czarna, całobrzegie, jajowate, ogonkowe liście, od spodu pokryte sa kutnerkiem, białe, rózowe, wielopręcikowe kwiaty z 5 płatkami i działkami, owoce to żółte, owalne pestkowce  pokryte kutnerkiem, mają 5 komór nasiennych z czerwonymi, jajowatymi nasionami. Roslina jadalna, owoce żelują dżemy, nadaje sie do kompotów, syropów, soków, nalewek, komfitur, i na do jedzenia na surowo, może stanowić podkładkę dla szczepien innych roslin różowatych, jest lecznicza, nasiona mają nitrylozyd amigdaliny, służą do produkcji środkó przeczyszczających, natomaist amigdalina zwalcza komórki nowotworowe, jest w nich szybko metabolizowna do cyjanku, w zdrowych tkankach jest slabo metabolizowana, więc jedzenie pestek jest bezpieczne, może słuzyc prewencji nowotwrów. Owoce mają prowitaminę A, witaminy z grupy B (wszystkie co wazne dla wegetarian) magnez, fosfor, wapń, potas, żelazo, miedź, siarkę, glukozę, fruktozę, kwasy owocowe: cytrynowy, jabłkowy, bursztynowy, chinowy, kawowy, fumarowy i winowy, garbniki, flawonoidy z kwercytyną, antocyjany, karotenoidy, pektyny, śluzy, olejki lotne, działające ściągająco i dotruwająco pektyny. 
Morwa biała Morus alba z morwowatych Moraceae drzewo z przewodami wydzielającymi sok mleczny, sękata, brunatna lub szarozielona kora z zagłębieniami, liście jajowate, wąskie, miękkie, całobrzegie lub postrzępione, mają rynienkowate ogonki, kwiaty sa jednopłciowe, ale oba kwiaty męskie i zeńskie na jednym drzewie, kwiaty czterodzielne, męskie mają 4 pręciki, są walcowate, zebrane w żółte kotki, żeńskie maja 1 slupek, zebrane sa w główki, owoce to niełupki z soczystymi osnówkami zebrane w walcowaty owocostan, są żółte, czerwone, czarne, rózowe, owocostany zjada sie na surowo, owoce mają  kwas askorbowy, b-karoteny, żelazo, cynk, potas, wapń, fosfor i magnez, flawonoidy i antocyjany. Liscie mają związki chemiczne działająće przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie, dehydratacyjnie, przeciwmiażdżycowo. Liście i kora mają związki ograniczające wchłanianie glukozy oraz inhibitory enzymów rozkładającyh węglowodany, przez to obniżaja poziom cukru u diabetyków, trzeba uważać by poziom glukozy nie spadł za bardzo, to tak samo niebiezpieczne jak jego wzrost. Flawony z liści ograniczają rozwój komórek nowotworowych i łagodzą uczulenia.

Fizycy z Uniwersytetu w Lanzhou w prowincji Quinhai zauważyli, że po uderzeniu pioruna powstała 5-metrowa kula, która przeleciała 15 metrów i znikła po 15 sekundach. Naukowcy z Uniwersytetu Zhejiang Hangzhou oraz Uniwersytetu Jiao Tong w Szanghaju w Chinach zabdali to zjawisko i opisali jak powstaje piorun kulisty. Okazało się, że widmo pioruna bylo takie samo jak gleby, z której się uniósł, zaobserwowano wapń, krzem i żelazo, czyli piorun kulisty jest kulą rozgrzanego gazu. Pod wpływem uderzenia zwykłego pioruna, gleba ma dużo kationów ze względu na obecność metali zawarty w niej kwarc rozłożył się na tlen, który przereagował z węglem i uwolnił się krzem, który uniósł się w powietrze. unoszący sie krzem reaguje z tlenem atmosferycznym dając spowrotem dwutlenek krzemu, a procesowi temu towrzyszy światło i temperatura. Zwykle piorun kulisty ma od 20 do 50 cm średnicy, trwa 1-5 s i unosi się na 2-3 m. Inne badania mówią, że strumień elektronów z błyskawicy powoduje promieniowanie mikrofalowe, które jonizuje powietrze wytwarzając plazmę, piorunmoże syczeć lub dudnić i emituje naładowane cząsteczki.
http://www.twojapogoda.pl/wiadomosc/2016-07-01/po-raz-pierwszy-wyjasniono-czym-jest-piorun-kulisty_1607351/ 
Uderzenia byłskawic powodują impulsy elektromagnetyczne, kóre mogą zniszczyc elektronikę w pobliżu uderzenia pioruna, powodują go przyspieszane w polu elektrycznym elektrony. A EMP to uwolnienie promieniowania elektromagnetycznego w krótkim czasie, o dużym natężeniu i niskich częstotliwościach. Impulsy nie są groźne dla żywych organizmów, ale mogą zakłócić pracę rozruszników serca, aparatów słuchowych i pomp insulinowych, nawet je zepsuć, jednak zdrowy człowiek może obserwować przez zamknięte okno błyskawice. Czasami wysokie maszty stacji badawczych generują ładunek do góry wtedy pioruny lecą do nieba.
https://tvnmeteo.tvn24.pl/informacje-pogoda/ciekawostki,49/pioruny-szly-w-odwrotnym-kierunku,232754,1,0.html 

Pingwin cesarski Aptenodytes forsteri biały spód, czarny wierzch, pomarańczowo-brązowe plamy na żuchwie, długi, czarny, zakrzywiony dziób, waży 50 kg, żyje na wybrzeżach Antarktydy, pływa 30 km/ha, je ryby, skorupiaki, głowonogi, gody są w mascu i kwietniu, smaica składa 1 jajo, które samiec trzyma na nogach pod fałdem skóry przez 65 dni, samica wtedy łowi ryby na pełnym morzu, samica wraca nakarmić samca i pokryte szarym puchem pisklę  czarna głową i ciemniejszym karkiem, po roku pisklę jest gotowe do rozrodu.
Pingwin królewski Aptenodytes patagonicus czarny wierzch, głowa i szyja, cienki czarny dziób, pomarańczowa pierś, boki głowy i dół dzioba, spód szary, jasny, żyje w Patagonii, Georgii Płd i wyspach Falklandzkich, szybko pływa i nurkuje, tłuszcz pozwala unosić się mu na powierzchni wody, na lądzie tworzy kolonie, w których są gody, w maju czerwcu samica składa jajo, po 2 miesiącach wykluwa sie pisklę, które siedzi pomiędzy stopami rodziców.
Pingwin białobrewy Pygoscelis papua czarny wierzch, twarz i szyja, białe plamy nad oczami, spód biały, żyje na płd Ameryki płd, w Georgii Płd, Wsypach Falklandzkich, archipelagu Sandwich, nogi i boki dzioba ma pomarańczowe, nurkuje do 200 m, pływa 20 km/ha, je plankton, skorupiaki i ryby, żyje z daleka od morza, w czasie godów samiec buduje z traw, mchu i kamieni gniazda i wabi samicę, ona składa 2 jaja, oboje wysiadują je w pobliżu nóg, po 36 dniach wykluwają się pisklęta.
Pingwin maskowy Pygoscelis antarcticus wierzch czarny, spód biały, twarz biała, czarny pasek na policzkach i gardle, zyje w stadach, nurkuje polując na ryby i skorupiaki, w lutym i marcu samica skłąda jajo, żyje na lodowcach wzdłuż pPłwyspu Antarktycznego i wyspach.
Pingwin złotoczuby Eudyptes chrysolophus pomarańczowy dziób i nózowe nogi, czarny wierzch i głowa, biały spód, na czole pomarańczowa opaska, pęk pomarańczowych piór wystaje ze skroni, zyje na skalistych wybrzeżach, tworzy kolonie, pod wodą wytrzymuje 2-3 min., je ryby, kałamarnice i skorupiaki, w listopadzie samica skłąda 2 jaja, po 36-37 dniach z drugiego jaja wykluwa się pisklę, po 2 miesiącach piskle pływa, w marcu całą kolonia wyrusza w morzw.
Pingwin białooki Pygoscelis adeliae czarny wierzch i głowa, biały spód, zyje w koloniach na wybrzeżach Antarktydy i otaczających ją wyspach, szybko slizga się po lądzie i dobrze pływa, je ryby i skorupiaki, pod koniec zimy w głebi lądu zakłąda gniazdo, pary są razem przez całe życie, samica składa 2 jaja, samiec wysiaduje je przez miesiąc samica w tym czasie żeruje, pisklęta maja szary puszek.
Pingwin skalny Eudyotes chrysocome czarny wierzhc i głowa, jansy spód, żółte peczki piór nad oczami, żyje na wyspach przy Australii, Nowej Zelandii i Oceanie Indyjskim, żyje w stadzie, 3-5 miesięcy w roku jest na oceanie, jedzą skorupiaki i mięczaki, latem poruszają na ląd, w porze godowej wydają głosy, którymi samce nawołują partnerki lub szukają nowych, samica skłąda 2 jaja, pisklę wykluwa się z jednego, samiec przez 4 miesiące je wysiaduje, potem je by uzupełnić zapasy tłuszczu.
Pingwin grzebieniasty Eudyptes robustus czarny wierzch i głowa, biały spód, żółte pęki piór nad oczami, żyje na wyspie Snares, na skalistych wybrzeżach i w środku wyspy, we wrześniu samica składa 2 jaja w zagłębieniu przy drzewie, rodzice żerują i wysiaduja na zmianę, jedzą ryby i skorupiaki, pisklę wykluwaja się z obu jaj, dorosłości dożywa jedno.
Pingwin żółtooki Megadyotes antipodes ma wąski tułów, wierzch głowy, policzki i pokrywy uszne sa żółte, wierzch czarny, spód biały, żyje na brzegach Wyspy Płd, Steward, Campbell i Auckland, dobrze pływa, je ryby i kałamrnice, łączy się w pary tylko w okresie rozrodczym, samotniczy tryb zycia.
Pingwin szczotkoczuby Eudyptes sclateri czarny wierzch i głowa, biały spód, pomarańczowe pióra nad oczami, waży 60 kg, brązowy, krótki dziób, w porze godowej  idzie na wybrzeże, tworzy tam kolonie lęgowe, samce walczą wcześniej osamice, samica składa 2 jaja, oboje rodzice wysiadują jaja przez 35 dni, żyje na wyspach na płd od Nowej Zelandii.
Pingwin grubodzioby Eudyptes pachyrhynchus czarny wierzch, biały spód, żółte pasmo długich piór od nasady dzioba do oczu, zyje samotnie w porze godowej szuka partnerki, w lipcu ona rodzi 2 jaja, po 4-6 tygodniach piskle wykluwa sie, oboje rodzice opiekują się nim przez kilka dni, po 2,5 miesiącach piskle jest samodzielne, je ryby, kałamarnice i skorupiaki, większośc czasu pływa, zyje na płd-zach Nowej Zelandii
Pingwin krótkoczuby Eudyptes schlegeli biały spód i policzki, czarny wierzch i głowa, żółtopomarańczowe i czarne pęki piór na wierzchu głowy, je skorupiaki, ryby, samica składa 2 jaja, które wysiaduje 30-40 dni, żyje na wyspie Macuarie.
Pingwin mały Eudyptula minor czarny wierzch, dziób i głowa, biały spód, najmniejszy pingwin, żyje w Nowej Zelandii i Australii, je ryby, gl.owonogi i skorupiaki, w sierpniu-październiku samica składa 1-2 jaja, rodzice wysiadują je 5 tygodni, pisklęta sa samodzielne po 8 tygodniach.
Pingwin przylądkowy Spheniscus demersus czarny wierzch, boki, głowa, biały spód i pasek pommiedzy bokiem a plecami, płaska głowa, czarna opaska na piersi rozchodzi się na boki, na brzuchu są czarne plamy, za dnia jest w wodzie je skorupiaki i ryby, dorosłe łączą się w pary na całe życie, w listopadzie-grudniu samica składa 2-3 jaja, przez 5 tyg. je wysiaduje, oboje rodzice zwracają im pokarm do dziobów i opiekują się nimi, przez 8 tygodni, żyje w Afryce Płd od Angoli po Mozambik.
Pingwin peruwiański Sphenicus humboldti  czarny wierzch, obroża i paski na bokach, biały spód w czarne plamki, czarna maski na twarzym rózowo-czarny dziób, je ryby i skorupiaki, mocnym dziobem rozkopuje podłoże, przez cały rok żyje w miejscach z bujna roślinnością, żyje u wybrzeży Peru i Chile, samica składa 1-3 jaja, wysiaduje je 40 dni, pisklęta są samodzielne po 3 miesiącach.
Pingwin równikowy Sphenicus mendiculus biały spód, czarny wierzch, szyja, góra piersi i głowa, rózowo-czarny dziób, biały pasek otacza policzki i podgardle, żyje na Galapagos i wyspach Fernandina i Isabela, tam są lęgowe kolonie na skalistych wybrzeżach, zyje w koloniach, nieporadny na lądzie, szybki i zwinny w wodzie, okres godowy jest wtedy, gdy duzo jedzenia i odpowiednia pogoda, samica składa 2 jaja w wykopanym w podłożu gnieździe, po 40 dniach wyjkluwają sie pisklęta, po 3-6 miesiącach są samodzielne.
Pingwin magellański Sphenicus magellanicus czarna głowa, wierzch i spód, czarna szyja i opasa na popiersiu schodząca się z bokami, biała opaska nad piersią, otaczająca szyję policzki i czoło, rózowa plama nad oczami, czarny dziób, biały spód, żyje w wodzie, gniazda wykopuje w podłożu, we wrześniu-październiku samica składa 2 jaja, oboje rodzice wysiadują je 40 dniżyje na płd Ameryki Pł, w Chile, n aZiemi Ognistej i Wyspach Falklandzkich, pisklęta mają szary puszek, oboje zwracaja im do dzióbków nadtrawiony pokarm, w grudniu mmłode buduja właśne gniazda.

Czynnikiem ludzkim determinującym pożary lasów są niedopałki, niedogaszone, źle zabezpieczone ogniska, podpalenia, wyrzucone butelki. Od neolitu do wczesnego średniowiecza stosowano gospodarkę żarową, ludzie wypalali lasy pod pola uprawne i domy, popiół z pożaru był wykorzystywany jako nawóz iplony wschodziły większe przez kilka lat. Po wyjałowieniu gleby przenoszono się w inne miejsce wypalając kolejne połacie lasu. Podobnie wypalano stepy. Las odradzał się 30-50 lat, stepy krócej. Potem role ognia przejęły siekiery. Do dziś gospodarkę żarową stosuje się w Laosie, krajach Ameryki Pd, Skandynawii, Obok ludzkiej działalności są naturalne pożary lasów w strefach suchych, nie tylko w tropikalnych, ale również w tajdze, gdzie wskutek kontynentalnego klimatu powietrze jest suche. Suche powietrze powoduje łatwy zapłon i utrudnia gaszenie pożarów. W strefie międzywzrotnikowej dotyczą pożary pory suchej. Pożary od pioruna dotyczą każdego miejsca na Ziemi, kiedy jest wilgotno są pożary pojedynczych drzew, gdy sucho jest pożar wierzchołkowy, wiatr przenosi ogień po koronach. Pożary przyziemne są gdy płonie ściółka, grust, próchnica, od pioruna lub zapłon gazów z rozkładającej się materii organicznej. Pożary ziemne dotyczą lasów torfowych, gdzie w ziemi są torf, mursz lub nawet pokłady węgla, częśto przyczynąsą źle zabezpieczone ogniska i zapłon gazów. Rośliny narażone na pożary przystosowały się do nich i nawet są im porzebne do rozmnażania np. szyszki sosny Banksa są zamknięte przez nawet 100 lat, dopiero ogień otwiera je i uwalnia nasiona, tak samo owoce eukaliptusa, które otwierają się w ogniu. Eukaliptus zrzuca korę, walec osiowy ma dużo wody w wiązkach przewodzących więć się nie pali, w porze suchej drzewo zrzuca warstwę korka, liście tworzą olejki eteryczne, które podsycają ogień, po spaleniu liści eukalipttus wypuści nowe, odtworzy korę, nasiona wykiełkują i cykl zaczyna się od nowa. Dąb korkowy i mamutowiec olbrzymi są przystosowane do pożarów. Mamutowiec ma grubą korę. Dąb ma gruby korek, korek słabo przewodzi ciepło, bardzo słabo sie pali, więc żywe tkanki nie przegrzewają się, zanim korek się wypali ogień gaśnie. Nasiona mamutowca kiełkują w wysokiej temperaturze, łupina nasienna musi być spalona. Często kora jest uwodniona i nie pali się. Rośliny przystosowane do pożarów to pirofity. Pirofity to również trawy, nadziemne części szybko się palą w niskiej temperaturze, reszta rośliny zostaje pod ziemią, po pożarze wypuszcza zielone pędy, tak samo wrzos. Pirofity pasywne mają izolujący korek, uwodniona kore, która chroni przed przegrzaniem walec osiowy, aktywne, potrzebują do rozwoju i kielkowania ognia, pirofile same wzniecaja ogień poprzez olejki eteryczne jak eukaliptus.

Eukaliptus Eucalyptus sp. z rodziny mirtowatych na siewce liście naprzeciwległe, siedzące, lekko obrastają łodygę, na starszych krótkoogonkowe, lancetowate, skrętoległe, stopniowo zrzucane przez cały sezon, układaja się prostopadle do słońca w południe, płatki i dizalki zrosłe,kwiaty białe, różowe, żółte, wielopręcikowe, owoce to zdrewniałe torebki, rosnie w Australii, Nowej Zelandii, Indonezji.

Dąb korkowy Quercus suber rodzina bukowate, pn Afryka i pd Europa, kora popękana, prosty pień z czasem garbi się i krzywi, liście ciemnozielone, klapowane, ząbkowane, owalne, spodem szare i owłosione, męskie kwiaty w kotkach, żeńskie na krótkich szpułkach tworzą pęczki od 1 do 3, owoce to żołedzie na łuskowanych, szarych szypułkach, gatunek charakterystyczny dla makii.

Mamutowiec olbrzymi Sequoiadendron giganteum z cyprysowatych, na wschodzie gór Sierra Nevada, gęsta, stożkowata, potem eliptyczna korona, prosty pień,miękka, gruba, czerwona kora, bruzdowana, popękana, łuszcząca się, młode drzewka są zielone, spiralne,łuskowate, lancetowate, szydlaste, zielone lub niebieskie igły w 3 szeregach, liście ostre, od spodu jest rowek, góra płaska, jednopienna roślina, szyszki męskie białawe,owalne, żeńskie żeńskie szypułkowe, z czasem brązowieją, dojrzałe szyszki są brązowe podobne do sosnowych, brązowe nasiona. Szyszki mamutowca i wielu innych sekwoi otwierają się pod wpływem ognia.

Sosna Banska Pinus banksana z rodziny sosnowatych, rośnie w Kanadzie i pn-wsch USA, młode sosenki stozkowate, starsze rozpostarte, ciemna, łuszcząca się płatami kora, paki jajowate, czerwono-brązowe,liście w pęczkach po 2 długie, sztywne, ciemne, zimą jaśniejsze, lekko skręcone,mają małe pochwki liściowe, męskie szyszki cylindryczne, żółto-zielone, w grupach na końcach gałązek, żeńskie najpierw owalne, czerownawe, potem długie, zakrzywione, jasnobrązowe, szpiczaste, płaskie łuski, ciemnobrązowe nasiona.

Pirofitom pomaga wysoki wzrost, kiedy płonie dno lasu. Niektóre gatunki mącznicy i sumaka potrzebują ognia do rozwoju. Byliny odporne na ogień szybko schną, w porze pożarów suche części się palą w niskiej temp. Pod ziemią żyje kłącze, które wypuszcza nowe pędy. Są rosliny, które pożary przezywają jako nasiona, z których powstają nowe siewki za nawóz maja popiół. Nasienne łupiny są twarde, dopiero ogien je uszkadza, są takie w Śródziemnomorzu. Warto wspomniec o dyptamie jednolistnym Dyptamus albus z mirtowatych, ma kłącze,ogruczoloną łodygę, nieparzystopierzaste liście, zaostrzone, ząbkowane jajowate odcinki, kwiaty grzbieciste, 5-krotne, różowe, żyłkowane, krókoszypułkowe, zebrane w grona, owoce to pięciokomorowe torebki, wszystko ogruczolone, wydzielane olejki łatwo się palą nie uszkadzając rośliny

Również mamy niewiele płazów.