biologia i ochrona przyrody

Pingwin cesarski Aptenodytes forsteri biały spód, czarny wierzch, pomarańczowo-brązowe plamy na żuchwie, długi, czarny, zakrzywiony dziób, waży 50 kg, żyje na wybrzeżach Antarktydy, pływa 30 km/ha, je ryby, skorupiaki, głowonogi, gody są w mascu i kwietniu, smaica składa 1 jajo, które samiec trzyma na nogach pod fałdem skóry przez 65 dni, samica wtedy łowi ryby na pełnym morzu, samica wraca nakarmić samca i pokryte szarym puchem pisklę  czarna głową i ciemniejszym karkiem, po roku pisklę jest gotowe do rozrodu.
Pingwin królewski Aptenodytes patagonicus czarny wierzch, głowa i szyja, cienki czarny dziób, pomarańczowa pierś, boki głowy i dół dzioba, spód szary, jasny, żyje w Patagonii, Georgii Płd i wyspach Falklandzkich, szybko pływa i nurkuje, tłuszcz pozwala unosić się mu na powierzchni wody, na lądzie tworzy kolonie, w których są gody, w maju czerwcu samica składa jajo, po 2 miesiącach wykluwa sie pisklę, które siedzi pomiędzy stopami rodziców.
Pingwin białobrewy Pygoscelis papua czarny wierzch, twarz i szyja, białe plamy nad oczami, spód biały, żyje na płd Ameryki płd, w Georgii Płd, Wsypach Falklandzkich, archipelagu Sandwich, nogi i boki dzioba ma pomarańczowe, nurkuje do 200 m, pływa 20 km/ha, je plankton, skorupiaki i ryby, żyje z daleka od morza, w czasie godów samiec buduje z traw, mchu i kamieni gniazda i wabi samicę, ona składa 2 jaja, oboje wysiadują je w pobliżu nóg, po 36 dniach wykluwają się pisklęta.
Pingwin maskowy Pygoscelis antarcticus wierzch czarny, spód biały, twarz biała, czarny pasek na policzkach i gardle, zyje w stadach, nurkuje polując na ryby i skorupiaki, w lutym i marcu samica skłąda jajo, żyje na lodowcach wzdłuż pPłwyspu Antarktycznego i wyspach.
Pingwin złotoczuby Eudyptes chrysolophus pomarańczowy dziób i nózowe nogi, czarny wierzch i głowa, biały spód, na czole pomarańczowa opaska, pęk pomarańczowych piór wystaje ze skroni, zyje na skalistych wybrzeżach, tworzy kolonie, pod wodą wytrzymuje 2-3 min., je ryby, kałamarnice i skorupiaki, w listopadzie samica skłąda 2 jaja, po 36-37 dniach z drugiego jaja wykluwa się pisklę, po 2 miesiącach piskle pływa, w marcu całą kolonia wyrusza w morzw.
Pingwin białooki Pygoscelis adeliae czarny wierzch i głowa, biały spód, zyje w koloniach na wybrzeżach Antarktydy i otaczających ją wyspach, szybko slizga się po lądzie i dobrze pływa, je ryby i skorupiaki, pod koniec zimy w głebi lądu zakłąda gniazdo, pary są razem przez całe życie, samica składa 2 jaja, samiec wysiaduje je przez miesiąc samica w tym czasie żeruje, pisklęta maja szary puszek.
Pingwin skalny Eudyotes chrysocome czarny wierzhc i głowa, jansy spód, żółte peczki piór nad oczami, żyje na wyspach przy Australii, Nowej Zelandii i Oceanie Indyjskim, żyje w stadzie, 3-5 miesięcy w roku jest na oceanie, jedzą skorupiaki i mięczaki, latem poruszają na ląd, w porze godowej wydają głosy, którymi samce nawołują partnerki lub szukają nowych, samica skłąda 2 jaja, pisklę wykluwa się z jednego, samiec przez 4 miesiące je wysiaduje, potem je by uzupełnić zapasy tłuszczu.
Pingwin grzebieniasty Eudyptes robustus czarny wierzch i głowa, biały spód, żółte pęki piór nad oczami, żyje na wyspie Snares, na skalistych wybrzeżach i w środku wyspy, we wrześniu samica składa 2 jaja w zagłębieniu przy drzewie, rodzice żerują i wysiaduja na zmianę, jedzą ryby i skorupiaki, pisklę wykluwaja się z obu jaj, dorosłości dożywa jedno.
Pingwin żółtooki Megadyotes antipodes ma wąski tułów, wierzch głowy, policzki i pokrywy uszne sa żółte, wierzch czarny, spód biały, żyje na brzegach Wyspy Płd, Steward, Campbell i Auckland, dobrze pływa, je ryby i kałamrnice, łączy się w pary tylko w okresie rozrodczym, samotniczy tryb zycia.
Pingwin szczotkoczuby Eudyptes sclateri czarny wierzch i głowa, biały spód, pomarańczowe pióra nad oczami, waży 60 kg, brązowy, krótki dziób, w porze godowej  idzie na wybrzeże, tworzy tam kolonie lęgowe, samce walczą wcześniej osamice, samica składa 2 jaja, oboje rodzice wysiadują jaja przez 35 dni, żyje na wyspach na płd od Nowej Zelandii.
Pingwin grubodzioby Eudyptes pachyrhynchus czarny wierzch, biały spód, żółte pasmo długich piór od nasady dzioba do oczu, zyje samotnie w porze godowej szuka partnerki, w lipcu ona rodzi 2 jaja, po 4-6 tygodniach piskle wykluwa sie, oboje rodzice opiekują się nim przez kilka dni, po 2,5 miesiącach piskle jest samodzielne, je ryby, kałamarnice i skorupiaki, większośc czasu pływa, zyje na płd-zach Nowej Zelandii
Pingwin krótkoczuby Eudyptes schlegeli biały spód i policzki, czarny wierzch i głowa, żółtopomarańczowe i czarne pęki piór na wierzchu głowy, je skorupiaki, ryby, samica składa 2 jaja, które wysiaduje 30-40 dni, żyje na wyspie Macuarie.
Pingwin mały Eudyptula minor czarny wierzch, dziób i głowa, biały spód, najmniejszy pingwin, żyje w Nowej Zelandii i Australii, je ryby, gl.owonogi i skorupiaki, w sierpniu-październiku samica składa 1-2 jaja, rodzice wysiadują je 5 tygodni, pisklęta sa samodzielne po 8 tygodniach.
Pingwin przylądkowy Spheniscus demersus czarny wierzch, boki, głowa, biały spód i pasek pommiedzy bokiem a plecami, płaska głowa, czarna opaska na piersi rozchodzi się na boki, na brzuchu są czarne plamy, za dnia jest w wodzie je skorupiaki i ryby, dorosłe łączą się w pary na całe życie, w listopadzie-grudniu samica składa 2-3 jaja, przez 5 tyg. je wysiaduje, oboje rodzice zwracają im pokarm do dziobów i opiekują się nimi, przez 8 tygodni, żyje w Afryce Płd od Angoli po Mozambik.
Pingwin peruwiański Sphenicus humboldti  czarny wierzch, obroża i paski na bokach, biały spód w czarne plamki, czarna maski na twarzym rózowo-czarny dziób, je ryby i skorupiaki, mocnym dziobem rozkopuje podłoże, przez cały rok żyje w miejscach z bujna roślinnością, żyje u wybrzeży Peru i Chile, samica składa 1-3 jaja, wysiaduje je 40 dni, pisklęta są samodzielne po 3 miesiącach.
Pingwin równikowy Sphenicus mendiculus biały spód, czarny wierzch, szyja, góra piersi i głowa, rózowo-czarny dziób, biały pasek otacza policzki i podgardle, żyje na Galapagos i wyspach Fernandina i Isabela, tam są lęgowe kolonie na skalistych wybrzeżach, zyje w koloniach, nieporadny na lądzie, szybki i zwinny w wodzie, okres godowy jest wtedy, gdy duzo jedzenia i odpowiednia pogoda, samica składa 2 jaja w wykopanym w podłożu gnieździe, po 40 dniach wyjkluwają sie pisklęta, po 3-6 miesiącach są samodzielne.
Pingwin magellański Sphenicus magellanicus czarna głowa, wierzch i spód, czarna szyja i opasa na popiersiu schodząca się z bokami, biała opaska nad piersią, otaczająca szyję policzki i czoło, rózowa plama nad oczami, czarny dziób, biały spód, żyje w wodzie, gniazda wykopuje w podłożu, we wrześniu-październiku samica składa 2 jaja, oboje rodzice wysiadują je 40 dniżyje na płd Ameryki Pł, w Chile, n aZiemi Ognistej i Wyspach Falklandzkich, pisklęta mają szary puszek, oboje zwracaja im do dzióbków nadtrawiony pokarm, w grudniu mmłode buduja właśne gniazda.

Czynnikiem ludzkim determinującym pożary lasów są niedopałki, niedogaszone, źle zabezpieczone ogniska, podpalenia, wyrzucone butelki. Od neolitu do wczesnego średniowiecza stosowano gospodarkę żarową, ludzie wypalali lasy pod pola uprawne i domy, popiół z pożaru był wykorzystywany jako nawóz iplony wschodziły większe przez kilka lat. Po wyjałowieniu gleby przenoszono się w inne miejsce wypalając kolejne połacie lasu. Podobnie wypalano stepy. Las odradzał się 30-50 lat, stepy krócej. Potem role ognia przejęły siekiery. Do dziś gospodarkę żarową stosuje się w Laosie, krajach Ameryki Pd, Skandynawii, Obok ludzkiej działalności są naturalne pożary lasów w strefach suchych, nie tylko w tropikalnych, ale również w tajdze, gdzie wskutek kontynentalnego klimatu powietrze jest suche. Suche powietrze powoduje łatwy zapłon i utrudnia gaszenie pożarów. W strefie międzywzrotnikowej dotyczą pożary pory suchej. Pożary od pioruna dotyczą każdego miejsca na Ziemi, kiedy jest wilgotno są pożary pojedynczych drzew, gdy sucho jest pożar wierzchołkowy, wiatr przenosi ogień po koronach. Pożary przyziemne są gdy płonie ściółka, grust, próchnica, od pioruna lub zapłon gazów z rozkładającej się materii organicznej. Pożary ziemne dotyczą lasów torfowych, gdzie w ziemi są torf, mursz lub nawet pokłady węgla, częśto przyczynąsą źle zabezpieczone ogniska i zapłon gazów. Rośliny narażone na pożary przystosowały się do nich i nawet są im porzebne do rozmnażania np. szyszki sosny Banksa są zamknięte przez nawet 100 lat, dopiero ogień otwiera je i uwalnia nasiona, tak samo owoce eukaliptusa, które otwierają się w ogniu. Eukaliptus zrzuca korę, walec osiowy ma dużo wody w wiązkach przewodzących więć się nie pali, w porze suchej drzewo zrzuca warstwę korka, liście tworzą olejki eteryczne, które podsycają ogień, po spaleniu liści eukalipttus wypuści nowe, odtworzy korę, nasiona wykiełkują i cykl zaczyna się od nowa. Dąb korkowy i mamutowiec olbrzymi są przystosowane do pożarów. Mamutowiec ma grubą korę. Dąb ma gruby korek, korek słabo przewodzi ciepło, bardzo słabo sie pali, więc żywe tkanki nie przegrzewają się, zanim korek się wypali ogień gaśnie. Nasiona mamutowca kiełkują w wysokiej temperaturze, łupina nasienna musi być spalona. Często kora jest uwodniona i nie pali się. Rośliny przystosowane do pożarów to pirofity. Pirofity to również trawy, nadziemne części szybko się palą w niskiej temperaturze, reszta rośliny zostaje pod ziemią, po pożarze wypuszcza zielone pędy, tak samo wrzos. Pirofity pasywne mają izolujący korek, uwodniona kore, która chroni przed przegrzaniem walec osiowy, aktywne, potrzebują do rozwoju i kielkowania ognia, pirofile same wzniecaja ogień poprzez olejki eteryczne jak eukaliptus.

Eukaliptus Eucalyptus sp. z rodziny mirtowatych na siewce liście naprzeciwległe, siedzące, lekko obrastają łodygę, na starszych krótkoogonkowe, lancetowate, skrętoległe, stopniowo zrzucane przez cały sezon, układaja się prostopadle do słońca w południe, płatki i dizalki zrosłe,kwiaty białe, różowe, żółte, wielopręcikowe, owoce to zdrewniałe torebki, rosnie w Australii, Nowej Zelandii, Indonezji.

Dąb korkowy Quercus suber rodzina bukowate, pn Afryka i pd Europa, kora popękana, prosty pień z czasem garbi się i krzywi, liście ciemnozielone, klapowane, ząbkowane, owalne, spodem szare i owłosione, męskie kwiaty w kotkach, żeńskie na krótkich szpułkach tworzą pęczki od 1 do 3, owoce to żołedzie na łuskowanych, szarych szypułkach, gatunek charakterystyczny dla makii.

Mamutowiec olbrzymi Sequoiadendron giganteum z cyprysowatych, na wschodzie gór Sierra Nevada, gęsta, stożkowata, potem eliptyczna korona, prosty pień,miękka, gruba, czerwona kora, bruzdowana, popękana, łuszcząca się, młode drzewka są zielone, spiralne,łuskowate, lancetowate, szydlaste, zielone lub niebieskie igły w 3 szeregach, liście ostre, od spodu jest rowek, góra płaska, jednopienna roślina, szyszki męskie białawe,owalne, żeńskie żeńskie szypułkowe, z czasem brązowieją, dojrzałe szyszki są brązowe podobne do sosnowych, brązowe nasiona. Szyszki mamutowca i wielu innych sekwoi otwierają się pod wpływem ognia.

Sosna Banska Pinus banksana z rodziny sosnowatych, rośnie w Kanadzie i pn-wsch USA, młode sosenki stozkowate, starsze rozpostarte, ciemna, łuszcząca się płatami kora, paki jajowate, czerwono-brązowe,liście w pęczkach po 2 długie, sztywne, ciemne, zimą jaśniejsze, lekko skręcone,mają małe pochwki liściowe, męskie szyszki cylindryczne, żółto-zielone, w grupach na końcach gałązek, żeńskie najpierw owalne, czerownawe, potem długie, zakrzywione, jasnobrązowe, szpiczaste, płaskie łuski, ciemnobrązowe nasiona.

Pirofitom pomaga wysoki wzrost, kiedy płonie dno lasu. Niektóre gatunki mącznicy i sumaka potrzebują ognia do rozwoju. Byliny odporne na ogień szybko schną, w porze pożarów suche części się palą w niskiej temp. Pod ziemią żyje kłącze, które wypuszcza nowe pędy. Są rosliny, które pożary przezywają jako nasiona, z których powstają nowe siewki za nawóz maja popiół. Nasienne łupiny są twarde, dopiero ogien je uszkadza, są takie w Śródziemnomorzu. Warto wspomniec o dyptamie jednolistnym Dyptamus albus z mirtowatych, ma kłącze,ogruczoloną łodygę, nieparzystopierzaste liście, zaostrzone, ząbkowane jajowate odcinki, kwiaty grzbieciste, 5-krotne, różowe, żyłkowane, krókoszypułkowe, zebrane w grona, owoce to pięciokomorowe torebki, wszystko ogruczolone, wydzielane olejki łatwo się palą nie uszkadzając rośliny

Również mamy niewiele płazów.

Rośliny pnące przyczepiają się do powierzchni, po których się pną przy pomocy kolców, wąsów czepnych-przekształconych liści, korzeni czepnych, cierni, włosków i ssawek. W Polsce są:
Bluszcz pospolity Hedera helix giętka łodyga oplata drzewo, rozgałęzione, ukorzenione, liście jajowate, z wierzchu ciemnozielone, faliste, nasady sercowate, obupłciowe, drobne, 5-krotne kwiaty zebrane w kuliste wiechy, owoce to okrągłę, granatowe pestkowce. Roślina ozdobna i lecznicza, liście działaja wyksztusnie, przeciwzapalnie, żółciopędnie, przeciwgoścowo, leczą zapalenie oskrzeli, wzmagają krwawienie miesiączkowe, trądzik,. pokrzywke, odmrożenia, łagodzą ból przyreumatoidalnym zapaleniu stawów, wyicąg koi skórę, leczy celulitis, roślina miododajna.
Chmiel japoński Humulus japonicus okragłe, dłoniastodzielne liście, owalne, zaostrzone odcinki mają wspólna nasadę, rozgałęzione łodygi, kwiaty żeńskie zebrane w zielone, kolczaste szyszki, męskie w białawe wiechy, owoce to orzeszki.
Chmiel zwyczajny Humulus lupulus płożąca, 4-kanciasta, owłosiona łodyga, naprzeciwległe, długoogonkowe, dłoniastodzielne liście, długie, ząbkowane odcinki, rozdzielnopłciowe kwiaty zebrane w wiechy w katach liści meskie 5-krotne, żeńskie bez okwiatu, zebrane są w szyszkowate kwiatostany, owoce orzeszki, silnie rozbudowany korzeń. Przyprawa do brzeczki, roślina miododajna, lecznicza, uspakaja, ułatwia zasypianie, działa moczopędnie, bakteriostatycznie, pomaga trawić, mozna przemywac wywarem rany, dodatek do kremów opóźniających starzenie, roślina jadalna, młode pedy nadaja się na surówki.
Kielisznik zaroślowy Calystegia sepium pełzajace kłącze, duże, trójkątne liście o sercowatych nasadach, białe, lejkowate kwiaty w kątach liści, drobne podkwiatki, owoce to torebki. Roślina lecznicza, przeczyszcza.
Powojnik alpejski Clematis alpina pnąca, drewniejąca łodyga, liście długoognkowe, trójdzielne, listki wrzecionowate, podłużne, fioletowe, czerwone, brazowe lub białe długoszypułkowe, dzwonkowate kwiaty, owoce to niełupki mają dzióbki, zebrane sa w owocostany. Roślina ozdobna.
Powojnik pnący Clematis vitalba wijąca lub wzniesiona łodyga, brazowa kora, liście nieparzystopierzaste, 5-listkowe, naprzeciwległe, ząbkowane lub cąłobrzegie, długoogonkowe, nasada sercowata lub okrągła, owoce to niełupki z białym puchem kielichowym. Roslina ozdobna.
Powojnik prosty Clematis recta prosta lub pnąca łodyga, liście naprzeciwległe, nieparzystopierzaste, całobrzegie, ogonki poskręcane, kwiaty promieniste, 5-krotne, białe, zebrane w nibybaldachy, owoce to niełupki z dzióbkami, roślina lecznicza, ziele leczy choroby skóry, egzeme, liszaje.
Powój polny Convolvulus arvensis rozesłana łodyga, wijąca, pełzająca, nitkowane, rozgałęzione kłącze pod ziemia, liście skrętoległe, strzałkowate, ogonkowe, białe lub rózowe i białoróżowe, lejkowate kwiaty, z podkwiatkami, owoce to torebki, w zaroślach.
Przestęp dwupienny Bryonia dioica pnąca łodyga z wąsami czepnymi, dłoniaste, pięcioklapowe, całobrzegie, lub nielicznie ząbkowane liście, środkowy odcinek dłuższy od reszty, kwiaty zielonkawe, 5-krotne, żeńskie w baldachy, męskie w grona, owoce to czerwone jagody.
Psianka słodkogórz Solanum dulcamara rozesłana lub pnąca, w górze zielna, w dole zdrewniała łodyga, ogonkowe, sercowate liscie, szczytowe, zwisłe, fioletowe, trąbkowate kwiaty, owoce to jagody, roślina lecznicza, pędy lecza zapalenie oskrzeli, żółtaczkę, reumatyzm.
Wiciokrzew czarny Lonicera nigra cienkie, nagie pędy, jajowate paki, krzew lub drzewo, jajowate, krótkoogonkowe, karbowane, naprzeciwległe liście o owłosionych nerwach, po 2 długoszypułkowe kwiaty w kątach liści, dwuwargowa korona, górna warga prosta, 4-dzielna dolna zakrzywiona, zrosłopłatkowe kwiaty, owoce to ciemne, eliptyczne nibyjagody. Roślina ozdobna i pastewna.
Wicokrzew pomorski Lonicera periclymenum prawoskrętne pnącze, gładkie okrągłe pędy, z czarnymi, okragłymi przetchlinkami, liście naprzeciwległe, krótkoogonkowe, jajowate, siedzące, 5-krotne kwiaty w trójkwiatowych wierzchotkach, kielich ogruczolony, korona dwuywargowa, górna niepodzielna, dolna 4-dzielna, drobne podkwiatki, owoce to ciemnoczerwone, kuliste nibyjagody.  Roslina pastewna, liście jedza kozy, ozdobna, jadalna, mozna jeśc surowe kwiaty np. w surówkach, lecznicza, liczy wrzody, choroby sledziony, wątroby i skóry, owrzodzenia jamy ustnej, działa napotnie i ściągająco, przeczyszcza.
Wiciokrzew pospolity Lonicera xylosteum krzew, pędy puste, młode pędy owłosione, stare nagie, nakrzyżległe, całobrzegie, krótkoogonkowe, owłosione, jajowate liscie, 5-krotne kwiaty wargowe, górna warga rozcięta, owoce to zrośnięte po 2 czerwone jagody, roślina ozdobna.
Wiciokrzew przewiercień Lonicera caprifolium pnąca łodyga, ulistnienie i naprzeciwległe, liście krotkoogonkowe, szerokoeliptyczne, najwyższe zrośnięte nasadami, kremowo-rózowe wargowe kwiaty, owoce to eliptyczne, pomarańczowe nibyjagody, roslina ozdobna.
Wiciokrzew tatarski Lonicera tatarica pnąca łodyga, jajowate, naprzeciwległe, zaostrzone, krótkoogonkowe liście, kwiaty rózowe, dwuwargowe, zebrane w wiechy, owoce to pomarańczowe, okragłe nibyjagody.
Winobluszcz zaroslowy Parthenocissus vitacea pnąca, rozgałęziona łodyga, liscie dłoniastodzielne, odwrotnie jajowate, krótkoogonkowe listki, wąsy czepne, drobne kwiaty zebrane w podbaldachy, owoce to niebieskie, okragłe jagody.
Wielobluszcz pięciolistkowy Parthenocissus quinquefolia rozgaęłziona łodyga, liście ząbkowane, pięciolistkowe, dłoniastodzielne, listki wrzecionowate, drobne kwiaty, owoce to granatowe jagody.
Wielobluszcz trójklapowy Parthenocissus tricuspidata rozgałezione łodygi, wąsy czepne z przylgami, liście dłoniastodzielne, ze wspólnej szerokiej nasady odchodzą trójkątne listki, 5-krotne, zółtozielone, drobne kwiaty, w baldachogronach, owoce to kuliste, granatowe jagody.
Kanianka amerykańska Cuscuta gronovii pnąca, żółtozielona łodyga z przyssawkami, zredukowane liście jako niepodzielne łuseczki, drobne kwiaty w kulistych pęczkach, owoce to kuliste torebki z kilkoma nasionkami.
Kanianka koniczynowata Cuscuta trifolii nitkowata, bezzieleniowa łodyga z przyssawkami, liście łuseczkowate, kwiaty w drobnych pęczkach. Pasożyt zupełny roślin zielnych, może chyba żyć na drzewach. Pasozyt obligatoryjny.
Kanianka lnowa Cuscuta epilinum pnąca, pojedyncza lub rozgałęziona łodyga, zielonożółta lub rózowawa, lancetowate liście, kwiaty siedzące, drobne, zielone w kulistych kwiatostanach, ostre płatki zrośnięte w rurkę, półkoliste osklepki przylegają do gardzieli, owoce to kuliste torebki z wieczkami.
Kanianka macierzankowata Cuscuta epithymum pnąca łodyga z przyssawkami, zredukowane, łuseczkowate, bezzieleniowe liście, drobne, obupłciowe, promieniste kwiaty w pęczkach, owoce to kilkunasienne torebki, korzenie zanikaja tuż po wykiełkowaniu.
Kanianka polna Cuscuta campestris zielono-żółta lub pomarańczowa łodyga, liście zredukowane do łuseczek, kwiaty w pęczkach, drobne, promieniste, obupłciowe, owoce to torebki.
Kanianka popsolita Cuscuta europaea czerwona, rozgałęziona łodyga, rózowe kwiaty w trąbkowatymi koronami zebrane w główki, owoce to torebki kuliste z wieczkami.
Kanianka wielka Cuscuta lupuliformis pnącze, ma przyssawki, zredukowane, bezzieleniowe łuseczki, kwiaty drobne, obupłciowe, promieniste w pęczkach, owoce to torebki, gł. na wierzbach i krzewach.
Kanianka wonna Cuscuta suaveolensi żółtozielona, rozgałęziona, pnąca roślina, łuseczkowate liscie, białe, promieniste, 5-płatkowe, rurkowate kwiaty.
Cuscuta cesatiana brązowozielone, pnące łodygi, drobne listeczki, kwiaty rurkowate, 5-zabkowe w główkach, owoce to torebki.
Cuscuta australis zgniłozielone, rozgałezione łodygi, łuskowate listki, kwiaty białę, trąbkowate w główkach.
Wyka brudnożółta Vicia grandiflora kanciasta, wiotka, rozgałęziona łodyga, liście z przylistkami z miodnikami, liście pierzaste, listki owalne, po 2 żółe kwiaty wyrastaja w kątach liści, długie skrzydełka.Pierzaste wąsy czepne,  owoce to spłaszczone strąki. Rosnie na polach, miedzach, przydrożach.
Wyka czteronasienna Vicia tetrasperma cienka, naga, rozgałęziona, wijąca się łodyga, parzystopierzaste liście zakonczone są wąsami czepnymi, strzałkowate przylistki, fioletowe kwiaty z ciemnymi żyłkami, są motylkowe i zebrane w grona, owoc to równowąski, nagi, żółty strąk, nasiona sa kuliste i brunatne, rozgałęzione korzenie palowe. Strąki maja 4 nasiona, pasza dla zwierząt, rośnie na polach, miedzach, ugorach, przydrożach.
Wyka drobnokwiatowa Vicia hirsuta wiotka, kanciasta, rozgałęziona, owłosiona łodyga, liście pierzaste z równowąskich listków, błakitne kwiaty motylkowe, zrosłodziałkowy, ząbkowany kielich, kwiaty zebrane są w grona na szypułkach, straki są dwunasienne i owłosione. Rosnie na polach, miedzach, przydrożach, w zaroslach, na łakach.
Wyka kosmata Vicia villosa miękko owłosiona, wiotka, pokładająca się łodyga, pierzastodzielne liście z owalnymi odcinkami na końcu mają wąsy czepne, motylkowe, fioletowe kwiaty zebrane są w grona na długich szypułkach. Owoc to kilkunasienny strąk. Roślina pastewna, rosnie na polach, miedzach, przydrożach, ugorach.
Wyka pannońska Vicia pannonica łodyga miekko owlosiona, długie liście złożone z owalnych listków, żółte kwiaty motylkowe zebrane są w grona, działki kielicha są odstające, owoc to owłosiony strąk, nasiona sa gładkie i matowe. rosnie na polach, miedzach, przydrożach.
Wyka pstra Vicia dasycarpa rozgałeziona, płożąca lodyga, liście złożone z równowąskich odcinków, niebieskie lub fioletowe kwiaty zebrane są jednostronne w grona, płatki tworzą rurkę, owoce to strąki. Rośnie na polach, miedzach, przydrożach, nieużytkach.
Wyka ptasia Vicia cracca pokładająca się, owłosiona, rozgałeziona, granista lodyga wyrasta z podziemnego, rozgałezionego kłacza, liście nieparzystopierzaste, liście są podługowate i orzęsione, u ich podstawy są strzałkowate, całobrzegie przylistki, para pierwszych listków i ostatni są przekształcone w wąsy czepne, kwiaty wyrastają w gronie na szypułkach w kątach liści, kwiaty sa siedzące, niebieskie, mają ciemne plamy na płatkach, owoce to gładki, slniące strąki, miodniki sa u podstawy pręcików, roślina miododajna, roslina pastewna. Rosnie na polach, miedzach, przydrożach.
Wyka siewna Vicia sativa naga lub lekko owłosiona, cienka łodyga, pierzaste liście z jajowatymi listkami, na końcu mają wąsy czepne, u podstawy przylistki, fioletowe, szerokie kwiaty na krótkich szypułkach zebrane są w grono, owoc to żółty płaski strąk z okrągłymi nasionami. Roslina pastewna, rosnie na polach, miedzach, łakach, przydrożach.
Wyka wąskolistna Vicia angustifolia pnąca łodyga, pierastodzielne liście z równowąskich, zaokrąglonych na szczytach listków, oś zakończona jest wąsem czepnym. Kwiaty motylkowe są rózowofioletowe i wyrastają w kątach liści. owoce to nagie straki. Rosnie na polach, miedzach, przydrożach, łakach.

Płetwonogie Pinnipedia to drapieżne ssaki drapieżne z kończynami przekształconymi w płatwy, maja opływowe, pokryte sierścią ciało, włoski czuciowe wibrysy pozwalające odnajdować w mętnej wodzie pożywienie, ich źrenice mają dużą zdolność rozkurczania w celu widzenia pod wodą i lodem, mają zdolność obkurczania obwodowych naczyń krwionośnych celem zapobiegania utracie ciepła, grubą warstwę tkanki tłuszczowej, zredukowane kończyny, bardzo krótkie kości ramienia i przedramienia oraz udowe i podudzia, dłonie i stopy tworzą płetwy. Dobrze pływają, potrafią na długo wstrzymać oddech, ale słabo poruszają się na lądzie. Ich uszy sa zredukowane lub nie ma małzowin. Są tu 3 rodziny fokowate Phocidae, morsowate Odobenidae i uchatkowate Otariidae.
Fokowate:
Foka pospolita Phoca vitulina zwana psem morskim, gdyż jej głos przypomina ujadanie psów, ma wrzeionowate ciało, waży do 130 kg, tylne kończyny tworzą potrzebną do nurkowania płetwę, wstrzymuje oddech na 15 minut, na lądzie foka skacze brzuchem po podłożu podpierając się przednimi płetwami, młode są białe, potem białoszare, jasniejsze na brzuchu, ma jasne pierścienie i ciemne plamy na grzbiecie, jest osiadła, zyje w stadach, młode osobniki płyną wzdłuż rzek, w okresie reprodukcji jeden samiec ma harem kilku samic, ciążą trwa 11 miesięcy rodzi się jedno młode, szczenię szybko uczy się pływać.
Foka grenlandzka Pagophilus groenlandicus stadnie zamieszkuje zimne, płn morza, w okresie reprodukcyjnym płynie w strone zachodniego paku lodowego i Zatoki Św Wawrzyńca, młode są snieznobiałe, po pierwszym linieniu robia sięszarobrunatne z plamami na bokach i szyi, dobrze pływa, wstrzymuje oddech na pół godziny, samce wabiąc samice popisują się przed samicami akrobacjami podobnymi do delfinów.
Foka szara Halichoerus grypus żyje w płn Atlantyku do Subarktyki, ma 2 pary płetw, krótki ogon, wydłuzony pysk, krótszy i prosty u samic, dłuższy i wypukły u samców, samce mają skórę karku pofałdowaną, samice gładką, samce sa szare lub brązowe z jasnymi bokami po bokach i spodzie ciała, samice mają szary grzbiet a spód i boki z kremowoczarnymi, nieregularnymi plamami, foki te żyja w wodach przybrzeżnych, blisko ławic ryb i szlaków ich wędrówek, lubią niedostępne, skaliste wybrzeża, piaszczyste łachy, dobrze pływaja i nurkują, słabo poruszaą się po lądzie, jedzą 7.5-12,5 kg ryb, mięczaki, skorupiaki, ptaki morskie, na przełomie maja i czerwca linieją, leża wtedy na ladzie obok siebie bez żerowania, samice dojrzewają mając 3-4 lat, samce 5-6, ruja jest na końcu marca, samce wtedy walczą ze sobą gestami i głosem po trwającej 340 dni ciąży w lutym i marcu na lądzie lub wodzie rodzi się 1 młode, przez 20 dni pije mleko matki, potem przez 2-3 tyg. leży na ladzie korzystając z zapasów tłuszczu, potem poluje na ryby.
Foka obrączkowana Pusa hispida żyje w Arktyce, grenlandzkich jeziorach, Euroazji i Pn Ameryce, ma ciemną sierść z plamami i prązkami ułozonymi w pierścienie, inaczej nerpa, mniejsza od foki pospolitej żyje samotnie lub w stadach, prowadzi osiadły tryb zycia, większośc czasu siedzi w wodzie, wstrzymuje oddech na 20 minut, porody są w lutym i marcu, przez 2 miesiące pija mleko matki, jest tak tłuste, że w pierwszych tygodniach nie mogą się ruszać z powodu tkanki tłuszczowej,
Foka bajkalska Pusa sibirica szary grzbiet, jaśniejszy spód, je ryby, samice są mniejsze, w lutym-marcu rodzą na lodowej krze po jednym młodym, ciąza trwa 11 miesięcy, białe młode po kilku tyg. ciemnieją, piją mleko przez 2 miesiące, żyja w Bajkale.
Foka kaspijska Pusa caspica żyje w Morzu Kaspijskim, szary grzbiet w białe plamy, kremowe boki i spód, je ryby, mięczaki i skorupiaki, rozród jest w styczniu.
Kapturnik Cystophora cristata bezowe futro w szare plamy na wierzchu, ciemniejsze na spodzie, samce mają rozciągliwy worek skórny na nosie i twarzy, który nadymają wypychając na zewnątrz przegrody nosowe, dzieki czemu worek staje się czerwony, samce tak odstraszają rywali i drapieżniki, samice mają słabiej wykształcony worek, zagrozone nadymaja worek i ryczą, jedno mlode rodzi się w marcu-kwietniu, przez 3 tygodnie pija tylko mleko, potem są samodzielne, je ryby.
Foka wąsata Erignathus barbatus ciemnoszary grzbiet jasniejszy na łopatkach, brzuch kremowy, jasne plamy na czubku głowy, po bokach twarzy, w okół oczu i uszu, żyja samotnie lub w małych grupach, samica rodzi 1 młode po 11 miesiącach ciązy, młode są szare.
Słoń morski północny Mirounga angustirostris żyje na wybrzeżach pn-wsch Pacyfiku, je ryby, nocny tryb życia prowadzi, zwykle łagodne samce w okresie rozrodczymsą agresywne, wydają dźwięki wzmocnione nosem rozwiniętym w zwisającą trąbkę, samice i szczenięta maja bardzo różnorodny repertuar dźwieków tak jak samce.
Słoń morski południowy Mirounga leonina żyje w wodach antarktycznych, największy płetwonogi, waży do 3 ton, ma wrzecionowate ciało i delikatnie zaokrąglona głowę, samce mają 40 centymetrową wypukłośc działającą jak pudło rezonansowe, w okresie reprodukcyjnym ryczy, skóra ma rzadkie, grube wlosy, z wierzchu są ciemnoszare od spodu jasniejsze, kończyny przednie tworzą słaborozwinięte płetwy, tylne dobrze rozwinietą płetwę ogonową.
Lampart morski Hydrurga leptonyx ma szarą, centkowana sierść, spłaszczoną głowę podobną do gadziej, poluje na ryby, walenie, pingwiny i mlode foki, ofiary chwyta z nienacka i ptrząsa nimi aż nie zdechną, waży do 400 kg, naturalny wróg to orka, dorosłe zamieszkują krańce paków lodowych, młode wyspy okołobiegunowe, okres rozrodczy trwa wrzesień-listopad, po 4 miesiącach rodzą sie młode na paku, usamodzielniaja się po 2 miesiącach.
Foka Rossa Ommatophoca rossii najrzadsza z fok, żyje na Antarktydzie, ma szary wierzch, jasno szary spód, mała glowa, igiełkowate zęby, długie płetwy, je głowonogi, ryby i kryl, najmniejsza z fok, ma 2,5 m dł i waży mniej niż 200 kg, rzadko waży 200.
Foka Weddela Leptonychotes weddellii żyje na Antarktydzie i wyspach subpolarnych, ciało szare, grzbiet i glowa jednolicie i ciemniejsze, brzuch i boki są jasniejsze w podłuzne, białe plamy, żyje przy brzegach, zima przebija zębami lód by zaczerpnąć powietrza, je ryby i glowonogi, nurkuje do 600 m, wstrzymuje oddech na godzinę, co roku samice rodzą naraz jedno szare szczenię.
Krabojad Lobodon carcinophaga najliczniejszy pletwonogi, populacja liczy kilkanaście - 40 mln osobników, je skorupiaki, tlko kryl, samice są wieksze od samców, wierzch ciała szary, spód kremowobiały, rozród jest na paku lodowym w stadach po ok. 70 osobników, ciąża trwa 11 miesięcy, rodzi sie jedno młode, dojrzewa po 3-4 latach, przez 3 tygodnie szczenie jest pod opieka mamy.
Foka pręgowana Histriophoca fasciata ciało w czarno-białe, szerokie poprzeczne plamy, zamieszkuje Morze Ohockie i Beringa, jeden z najrzadszych gatunków płetwonogich, młode rodzą się białe, je ryby i głowonogi, żyje pojedynczo lub w stadach.
Foka pstra Phoca largha szare ciało w ciemniejsze plamy, zamieszkuje Pacyfik, wybrzeża Chin, Japonii, Korei Pd i Korei Pn, Rosji, Japonii, USa, wiekszy samiec dojrzewa po 4-5 latach, samica po 3-4, zyją do 35 lat.
Mniszka śródziemnomorska Monachus monachus populacja liczy 500 osobników, zamieszkuje tereny od Morza Czarnego po atlantyckie wybrzeża Maroka, rozmnaża się na spokojnych, osłoniętych wybrzeżach, które zabierają jej turyści, ciało jest długie, nieregularnie cylindryczne, mała, spłaszczona głowa, brak małzowin usznych, większe samce ważą 300kg, są czarbniawe z wierzchu i białożółtawe od spodu, samice mają wierzch ciała brązowy lub szary, w ciągu dnia foka mniszka poluje na ryby i mięczaki, co roku między wrześniem a październikiem rodzi jedno młode, do 18 tygodni są karmione mlekiem mamy, po 2 tygodniach wchodzą do wody,
Mniszka hawajska Monachus schauinslandi samica jest większa od samca, szara lub brunatna skóra jest jasniejsza na brzuchu, noworodki maja wełnista sierść i są czarne, żyje na otwartym morzu, mlode rodzą się na piaszczystych plażach, prowadzi samotniczy tryb życia, je ryby, skorupiaki, glowonogi, od lutego do listopada trwa okres rozrodczy po ponad 10 miesiącach rodzi sie jendo, góra 2 mlode, samce dojrzewaja w wieku 5 lat, samice 7, żyją 30 lat.
Wymarła mniszka antylska Monachus tropicalis miała na wierzchu ciała ciemnobrunatna, na spodzie żółtawą skórę, żyła w okół Karaibów, nie została dokładnie poznana.
Fokowate nie maja małzowin usznych.
Morsowate
Mors Odobenus rosmarus zasiedla arktyczne wybrzeża i paki lodowe, ma potężne ciało, dorosły samiec waży do 1,2 t, zgina do przodu tylne płetwy, dzięki czemu sprawnie porusza sie po lądzie, ma ogromne, stale rosnące górne kły, którymi odrywa od dna morskiego skorupiaki i mięczaki, którymi się żywi, górna warga ma duże wibrysy, gęste futro u szczeniąt, rzadkie, krótkie u dorosłych, pomarszczona i pokryta bruzdami skóra ma 4 cm grubości, w lodowatej wodzie dzięki obniżeniu cisnienia w naczyniach krwionosnych jest blady, na lądzie nagrzewając sie od słońca rozszerza naczynia krionośne i zwiększa przepływ krwi staje się czerwonawy lub brunatny, każda rodzina ma jednego samca i ponad 3 samice, okres godowy jest między kwietniem i czerwcem, po ciąży rodzą sie szczenięta, którymi rodzice opiekuja sie przez 4-5 lat, dawniej stada morsów liczyły tysiące osobników.
Otaria Otaria flavescens inaczej uchatka patagońska, zamieszkuje morza Ameryki Pd. samiec waży 500 kg, ma grzywę szczeciniastych włosów na plecach i brodę za szczękami, potrafi kierować na przod tylnie płetwy by poruszać się po lądzie, w okresie rozrodczem samce robią się agresywne by pokazać swoją dominację nad haremem, pod koniec tego okresu, kiedy nie śpią i nie jedzą są wyczerpane i pozbawione tkanki tłuszczowej, odpoczywają na brzegu do odzyskania sił.
Uchatka grzywiasta Eumetopias jubatus żyje od Morza Beringa do Wybrzeża Pn Pacyfiku, najwięcej jej jest na Aleutach, największe uchatki, samce ważą 1 tone, dorosłe osobniki nie maja sierści poza grzywą, jest żółtobrunatna, mlode mają ciemno brunatne futerko, je ryby i kałamarnice, nurkuje po nie na 200 m głebokości, wykrada łososie z sieci, w ostatkich tyg. marca jest okres rozrodczy, samiec chrząka i kicha by odstraszyć rywali, zagrożona uchatka wskakuje do wody i ucieka, najpierw samiec dociera na miejsce godów i sprawdza bezpieczeństwo, potem przychodzą samice, samiec ma kilkanaście partnerek.
Uchatka australijska Neophoca cinerea wystepuje wzdłuz pd wybrzeży Australii, samce ważą do 400 kg, mają brązową głowę i tułów oraz óżłtawą grzywę, samice są mniejsze na spodzie żółtawe, ciemnobrunatne na wierzchu, okres godowy jest od października do grudnia, samce rywalizują ze sobą o harem 3 lub więcej samic, w okresie godowym myśla tylko o obronie terytorium nie jedząc.
Uchatka nowozelandzka Neophoka hookeri żyje w morzach pd. Nowej Zelandii, samce są czarnobrązowe, samice jasnobrązowe, samce są większe.
Uchatka kalifornijska Zalophus californianus lew morski, zamieszkuje wybrzeża Kaliforni i Meksyku, ma długie, zwinne ciało, wydłużoną, ruchliwą szyję, wąską czaszkę i wypukłe czolo, krótkie szczecinki tworzą bruntaną sierść, w okresie rozrodczym samiec zakłada harem z 5-20 samic, po rocznej ciąży między majem a czerwcem rodzi się 1 młode karmione mlekiem przez 6-12 miesięcy.
uchatka karłowata, kotik afrykański Arctocephalus pusillus zamieszkuje wsch Atlantyk i Ocean Indyjski, Pacyfik między Asutralia i Tasmanią i pd wybrzeża Afryki, waży 200-350 kg, samce żyja krócej, kotiki te żyja do 19 lat, są szare lub czarne, od spodu jaśniejsze, samice są mniejsze i jaśniejsze, je ryby, kraby, kałamarnice, w połwoie października jest okres rozrodczy, po rocznej ciąży rodzi się jedno młode karmione mlekiem do samodzielności, samce i samice dojrzewają po 3 latach, większośc czasu spędzaja w wodzie przy brzegu.
Zalophus wollebaeki ma brązowe futro, żywi sie sardynkami, zamieszkuje Galapagos, często przebywa na plażach.
Kotik południowy, kot morski Arctocephalus australis samice są smukłe, samce masywne, mają zgrubienia na szyi i klatce piersiowej, przednia część ciała jest bardzo rozwinięta, kotiki te mają czarnoszarą sierść wełnistą, na pysku długie, sztywne włosy czuciowe, mają silne ostre zęby, czarny mokry nos, suchy brązowy, jedza ryby, głowonogi, małże zamieszkuja kamieniste plaże na brzegach Ameryki Pd, samiec ma harem z kilku-kilkudziesięciu samic, ciąża trwa rok, rodzi się jedno mlode karmione przez mamę, szczeniętami zajmuja sie samice, samice dojrzewaja po 3 latach, samce po 7.
Kotik zwyczajny Callorhinus ursinus zamieszkuje pn Pacyfik od Morza Japońskiego po Kamczatke i Aleuty, od Alaski do Kaliforni, waży 200-300 kg, dorosłe sa ciemnoszare lubbrązowe, mają brązowobrunatne brzuszy i płetwy, wiekszośc czasu spędza w wodzie, nurkuje do 110 m głebokości, je głowonogi, skorupiaki, ryby, latem i jesienia płynie do Morza Beringa w celach rozrodczych, zima i wiosna płynie na pd, w ciągu roku przepływa do 10 tys km.
Kotik nowozelandzki Arctocephalus forsteri wierzch szarobrązowy, spód jaśniejszy, gęste włosy czuciowe na pysku, silne uzębienie zyje na pd-zachodnich wybrzeżach Australii i Nowej Zelandii, Wyspy Południowe i Północne, wyspy Maquarie, zamieszkuje skaliste, ochraniane bujna roslinnoscią i rafami skaliste brzegi, poluja na ryby i inne morskie zwierzęta, nawet pingwiny, samce sa terytorialne, bronia haremu, po 9 miesiącach ciąży rodzi się 1 młode, samice dojrzewaja w wieku 4-6 lat, samce 5-6 lat.
Kotik galapagoski Arctocephalus galapagoensis żyje na Galapagos, samce sa ponad 2 razy wieksze, większośc czasu kotik spędza na lądzie, ma brązowoszare futro jasniejsze na głowie i karku, brązowe na brzuchu, żyje ok. 20 lat, żeruje przy brzegu i dnie, je ryby i głowonogi.
Kotik chilijski Arctocephalus philippii zamieszkuje archipelag Archipelag Juan Fernández u wybrzeży Chile, samce są większe i prawie 3 razy cięższe od samic, populacja ma 10 000-12 000 osobników.
Uchatka antarktyczna Arctocephalus gazella ciemnobrazowe samce są większe i 3 razy cięższe od szarych samic, zyja u wybrzeży Antarktydy.
Kotik meksykański Arctocephalus townsendi zamieszkuje wybrzeża Gwadelupy i Wysp Normańskich, żeruje na środkowo-wschodnim Pacyfiku, samce są większe i 3 razy cięższe od samic, kotiki te mają brazowe futro, ciemniejsze na grzbiecie.
Arctocephalus tropicalis samce sa wieksze i ponad 3 razy cięższe, kotik ma kremowopomarańczowy pysk i brązowy brzuch, wierzch ciała samców jest czarnobrązowy lub czarny, samice są szare, maja niski i krótki nosek, młode rodzą się czarne, w ciągu 3 miesięcy szarzeja, żyja 20-25 lat lat, populacja liczy 300 000 osobników.
Uchatka japońska Zalophus japonicus niedawno wymarła, miała szare futro, samce były duzo większe od samic i ciemnoszare, samice były jasniejsze, zamieszkiwały wybrzeża Japonii i obu Korei.
Uchatki mają widoczne uszy, szczególnie u szczeniąt oraz potrafią skierować do przodu tylne kończyny celem poruszania się po lądzie.